پایگاه جامع فرق، ‌ادیان و مذاهب_ در منظر اسلام و مسلمین،‌ پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) با همه جلالت شأن و رفعت مرتبت، همچنان عبد خداست و این شهادت هر روز مسلمین در پایان نماز است که «اشهد انّ محمدا عبده و رسوله» یعنی: «شهادت می‎دهم که محمد (صلی الله علیه و آله)، بنده و رسول خداوند است.» او نه تنها در آخر زندگی همه عبادات را انجام داد،‌ بلکه وظایف عبادی آن جناب، سنگین‎تر از دیگران بود. شیعه و سنّی در ذیل آیه «وَ مِنَ الَّيْلِ فَتَهَجَّدْ بِهِ نَافِلَةً لَّكَ عَسىَ أَن يَبْعَثَكَ رَبُّكَ مَقَامًا محْمُوداً [اسراء/79] و پاسى از شب را زنده بدار، تا براى تو [به منزله‏] نافله‏‌اى باشد، اميد كه پروردگارت تو را به مقامى ستوده برساند»، بر این نکته تأکید نموده‌اند که نماز شب که بر مسلمین مستحب و بر آن بزرگوار واجب بوده است.

در منابع شیعه آمده است که مردی از امام صادق (علیه السلام) پرسید که نظرتان راجع به نمازهای نافله چیست؟ حضرت فرمودند: «فريضة ... إنّما أعني: صلاة اللّيل على رسول اللّه (صلّى اللّه عليه و آله)؛ إنّ اللّه عزّ و جلّ يقول: وَ مِنَ اللَّيْلِ فَتَهَجَّدْ بِهِ نافِلَةً لَكَ. [1] واجب است ... منظورم نماز شب بر رسول خدا (صلّی الله علیه و آله) است؛ چنانکه خداوند می‎فرماید: و پاسى از شب را زنده بدار، تا براى تو [به منزله‏] نافله‏اى باشد.»

در روایات اهل سنت هم به این مضمون اشاره شده است. ابن جریر، ‌ابن ابی حاتم و ابن مردویه از ابن عباس روایت کرده‎اند که وجوب آیه فوق مختص پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) بوده و «أمر بقیام اللیل و کتب علیه. [2] پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) فرمان داده شد به شب زنده‎داری و بر آن حضرت واجب گردید.» البته برخی اصل وجوب نماز شب را برای همه مسلمین دانسته‎اند که برای غیر پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) نسخ گردیده است و در حق آن حضرت همچنان واجب باقی مانده است.[3] برخی روایات اهل سنت نیز این معنا را تأیید می‎کند، چنانکه ابن ابی حاتم از ضحاک نقل نموده است: «نسخ قيام الليل إلا عَنِ النَّبِيّ (صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ).[4] وجوب شب زنده داری نسخ گردید، بجز از پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله).»

بنابراین، به راستی پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) بهترین الگوی جهانیان است، چراکه خود ایشان به بهترین وجه به تعالیمی که برای بشریت آورد عمل نمود بلکه عبادات ایشان به مراتب سنگین‌تر از عموم مسلمین بوده است. در وقت نماز خاشع‎ترین مردم، در هنگام کمک به نیازمندان دلسوزترین و در وقت نبرد،‌ شجاع‎ترین انسان‎ها بود.

پی‌نوشت:

[1]. شیخ طوسی، تهذيب الأحكام: ج2، ص232، دار الكتب الإسلاميه‏. 1407 ق‏.
[2]. سیوطی، الدر المنثور: ج15، ص323، بیروت: دارالفکر، 1430 ق.
[3]. آلوسی،‌ روح المعانی: ج8، ص133،‌ بيروت: دار الكتب العلمية.
[4]. ابن أبي حاتم، تفسير القرآن العظيم: ج7، ص2342، المملكة العربية السعودية: مكتبة نزار مصطفى الباز، الطبعة الثالثة، 1419 هـ.