پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_ خصومت‎ها، مشاجرات، سبّ و لعن‎ها و حتی جنگ و کشتارهایی که بین صحابه رخ داده است، خود بزرگ‎ترین گواه بر عدم عدالت همه ایشان است. هر چند بسیاری از علمای اهل سنت تلاش‎های مذبوحانه‎ای در توجیه این رفتار نموده‎اند ولی عدّه‎ای از ایشان نیز منصفانه این مطلب را پذیرفته‎اند.

سعد الدين مسعود بن عمر بن عبد الله التفتازاني،متوفی 793 هـجری قمری، از علمای بزرگ اهل سنت است که کتب متعددی در ادبیات عرب، منطق و علم کلام نگاشته است. ابن خلدون در تاریخ خود درباره وی می‎نویسد: «ولقد وقفت بمصر على تآليف متعددة لرجل من عظماء هراة من بلاد خراسان يشهر بسعد الدين التفتازاني منها في علم الكلام وأصول الفقه والبيان تشهد بان له ملكة راسخة في هذه العلوم.[1] در مصر به تألیفات متعدد مردی از بزرگان هرات از شهرهای خراسان، دست یافتم که به سعد الدین تفتازانی مشهور است. از جمله در علم کلام، اصول فقه و بیان، که گواه بر این است که وی دارای ملکه راسخی در این علوم است.»

تفتازانی در كتاب شرح المقاصد، اذعان نموده است که: «إنّ ما وقع بين الصحابة من المحاربات والمشاجرات على الوجه المسطور في كتب التواريخ، والمذكور على ألسنة الثقات، يدلّ بظاهره على أنّ بعضهم قد حادّ عن طريق الحقّ، وبلغ حدّ الظلم والفسق، وكان الباعث له الحقد والعناد، والحسد واللداد، وطلب الملك والرئاسة.[2] تمام وقايع و رخداد‌هايی كه ميان صحابه به وقوع پيوسته است اعم از نزاع‌ها و درگيری‌ها همه در كتاب‌های تاريخ ثبت شده و بر سر زبان راويان موثّق جاری گرديده و اين حقايق به خوبی بر اين مطلب دلالت می‌كند كه برخی از صحابه از مسير حق خارج شده و به حد ظلم و فسق رسيده‌اند و سبب آن، حقد، عناد، حسد، لجاجت، حبّ مقام و رياست بوده است.»

سپس می‌‎نویسد: «ليس كلّ من لقي النبي بالخير موسوماً، إلاّ أنّ العلماء لحسن ظنّهم بأصحاب رسول اللّه، ذكروا لها محامل، وتأويلات بها تليق، وذهبوا إلى أنّهم محدودون عمّا يوجب التضليل والتفسيق؛ صوناً لعقائد المسلمين عن الزلل والضلالة في حقّ كبار الصحابة، سيّما المهاجرين منهم والأنصار، والمبشّرين بالثواب في دار القرار.[3] اين‌گونه نيست كه هر كس پيامبر اكرم (صلی الله علیه و آله) را ملاقات كرده باشد شخص خوبی بوده باشد؛ اما علما با توجه به حسن ظنّی كه نسبت به صحابه و ياران رسول خدا (صلّي الله عليه و آله) داشته‌اند، برای كردارهای زشت آنها محمل و توجيهات غير قابل قبولی ارائه كرده و بدان ‌سو رفته تا آنها را از هر‌گونه گمراهی و فسق به دور بدانند؛ شايد بدين وسيله عقائد مسلمانان را از لغزش و بدبينی نسبت به بزرگان صحابه مصون و محفوظ بدارند، خصوصاً درباره مهاجران و انصار از صحابه كه مورد بشارت به ثواب و پاداش در روز جزا بوده‌اند.»

کاش همه علمای اهل سنت دست از تعصب خود نسبت به صحابه برداشته و با وجود این همه دلیل بر فسق بسیاری از آنان، این واقعیت را می‎پذیرفتند که یگانه راه وصول به سنّت راستین نبوی، رجوع به عترتی است که خود پيامبر اكرم (صلی الله علیه و آله)، آنها را طبق حدیث ثقلین، در کنار قرآن قرار داد و تمسک به آنان را راه رهایی از ضلالت ابدی معرفی نمود.

پی نوشت:

[1]. ابن خلدون، تاريخ ابن خلدون، بيروت، لبنان، دار إحياء التراث العربي، ج1، ص481.
[2]. سعد الدين التفتازاني، شرح المقاصد، بيروت، عالم الكتب، ج5، ص310.
[3]. سعد الدين التفتازاني، شرح المقاصد، بيروت، عالم الكتب، ج5، ص311.