پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_ مفتی پیشین مصر «علی جمعه» در جدیدترین فتوای جنجالی خود گفت: «دست دادن زن با مرد نامحرم جایز است». علی جمعه گفت که علما برای حرمت دست دادن به حدیث شریف «لأن یطعن فی رأس أحدکم بمخیط من حدید خیر له من أن یمس امرأة لا تحل له [۱] با سوزن آهنین بر سر یکی از شما بزنند بهتر از این است که زنی را که برایتان حلال نیست لمس کنید»، استدلال کرده‌اند در حالی که مسّ در حدیث به معنای جماع است و دست دادن با لفظ «لمس» بیان می‌شود و حدیث با لفظ «مس» آمده است. پس دست دادن زن و مرد نامحرم حلال است و دلیلی بر حرمت آن وجود ندارد.

در نقد این فتوا چند نکته لازم است.

نکته اول: بهتر است در ابتدا معنای واژه «لمس» و «مس» مشخص شود. طبق گفته راغب اصفهانی، یکی از معانی «لَمْس» در لغت درک و فهم با حواس ظاهر و پوست بدن است.[۲] اما در مورد یکی از معانی «مَسّ» راغب می‌گوید: «مسّ کردن مانند لمس کردن است».[۳] (البته واژه لمس در قرآن، با توجه به قرائنی از جمله روایات و تفاسیر، به معنای جماع (امیزش جنسی) هم استعمال شده است: «أَوْ لامَسْتُمُ النِّساءَ فَلَمْ تَجِدُوا ماءً فَتَیَمَّمُوا صَعیداً طَیِّبا [نساء/۴۳] و یا با زنان آمیزش جنسی داشته‌اید، و در این حال، آب (برای وضو یا غسل) نیافتید، با خاک پاکی تیمّم کنید».

پس طبق معنای لغوی هم اگر بخواهیم بگوییم «مس» با «لمس» تقریباً معنای واحدی دارند. پس این ادعا که «مس» در حدیث فقط به معنای جماع است، قابل قبول نیست. ضمن اینکه هیچ بعید نیست که بگوییم در حدیث «مس» هم به معنای جماع است و هم به معنای دست دادن. چرا که قرینه قطعی وجود ندارد که منظور از «مس» فقط جماع باشد. اما قرائن دیگری وجود دارد که بر خلاف گفته علی جمعه، ثابت می‌کند که منظور از «مس زن» در حدیث مصافحه و دست دادن است. از جمله قرائن ابن جوزی در کتاب خود، حدیثی نقل می‌کند که: «ومن صافح امرأة حراما جاء یوم القیمة مغلولة یداه إلی عنقه ثم یؤمر به إلی النار [۴] هرکس با زن نامحرم، مصافحه کند روز قیامت در حالی که دست را به گردنش غل و زنجیر کرده‌اند حاضر می‌کنند، سپس به او می‌گویند که به طرف آتش برو». همانطور که مشاهده می‌شود در حدیث کلمه «مصافحه» به کار رفته است و این کلمه در لغت به معنی «دست خود را در دست دیگری گذاشتن، همانگونه که به هنگام دیدار و سلام معمول است» استعمال شده است.[۵] سابقاً نیز درباره حرمت مصافحه بیشتر توضیح داده شد.[۶]

پی‌نوشت:

[۱]. هیثمی، مجمع الزوائد ومنبع الفوائد، ج ۴ ص ۳۲۶. دار النشر: دار الریان للتراث، دار الکتاب العربی، القاهرة، بیروت، ۱۴۰۷
[۲]. راغب اصفهانی، مفردات الفاظ قرآن، ج۴، ص ۱۶۰‌. ناشر: مرتضوی، مکان چاپ: تهران، ۱۳۷۴
[۳]. همان، مفردات الفاظ قرآن، ج۴، ص ۲۲۲.
[۴]. ابن جوزی، الموضوعات الکبری ج ۳ ص ۱۸۳. ناشر: دار الفکر، بیروت
[۵]. بستانی، فؤاد افرام، فرهنگ ابجدی ص ۵۴۵. ناشر: اسلامی، تهران.  ۱۳۷۵.
[۶]. بنگرید به «مصافحه با نامحرم جایز است؟!».