پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_ آقای یعقوبی سلسله بحث‌هایی را در شب‌های جمعه بین سال‌های 81-82 به نام «نظام عالم» ارائه کرده و هدف خود از طرح این سلسله بحث‌ها را شناخت قوانین حاکم بر عالم و چگونگی بنای آن بیان کرده است. او مخاطب مباحث خود را عالم علمای شیعه می‌داند و هدف خود از این مباحث را دادن سرنخ به آن‌ها بیان می‌کند.[1]
جوهره‌ی اصلی مباحث «نظام عالم»، مسئله‌ی «نظام کلماتی» است. وی بر این باور است که نظام عالم بر نظام کلماتی استوار است و «کلمات، عالی‌ترین و لطیف‌ترین و بزرگ‌ترین عناصر  قابل وصف در نظام عالم هستند که در عالی‌ترین نقطه‌ی قابل وصف در عالم قرار گرفته‌اند».[2] وی همچنین معتقد است نظام کلماتی، نظام درختی است و هرچه در عالم، بالاتر برویم، از شمار کلمات کاسته می‌شود. او بر این باور است که فضای تربیتی همه‌ی پیامبران (علیهم‌السلام) فضای کلماتی بوده و ابراهیم (علیه‌السلام) در همین فضا امام شده است.[3]
اگر انسان، نظام کلماتی را بشناسد و معنای کلمات را بفهمد، آن‌وقت می‌تواند بفهمد در عالم چه خبر بوده و فلسفه‌ی رفتار‌های متفاوت امامان(علیهم‌السلام) و حضرت فاطمه(علیهاسلام) چه بوده است.[4] وی کلمه (در آیه) را به معنای شیء صادرشده از خدا معنا می‌کند و بر این باور است که هر یک از کلمات، به یک معصوم اختصاص دارد و آن کلمه، چون جسم آن امام است و خود امام نبوده و از امام صادر می‌شود و خداوند؛ اشیاء را به‌واسطه‌ی اهل‌بیت(علیهم‌السلام) و سپس به‌واسطه‌ی کلمات و بعد به‌واسطه‌ی چهارده کلمه صادر می‌کند و هر یک از معصومان(علیهم‌السلام) در دنیا دقیقاً مطابق همان کلمه‌ای رفتار می‌کنند که مظهر آن هستند. یک کلمه نیز در همه‌ی عالم وجود دارد و آن کلمه‌ی امامت است. علت انتخاب واژه‌ی «کلمه» برای معرفی نظام عالم را مطالعه در حالات حضرت ابراهیم (علیه‌السلام) بیان می‌کند و می‌گوید: «ابراهیم (علیه‌السلام) رمز نظام عالم را بلد است؛... «وَإِذِ ابْتَلَى إِبْرَاهِيمَ رَبُّهُ بِكَلِمَاتٍ فَأَتَمَّهُنَّ قَالَ إِنِّي جَاعِلُكَ لِلنَّاسِ إِمَامًا...[بقره/124] و چون ابراهيم را پروردگارش با كلماتى بيازمود و وى آن همه‌را به انجام رسانيد [خدا به او] فرمود من تو را پيشواى مردم قرار دادم.» رمز نظام عالم در این آیه هست؛ چون فضای تربیتی ابراهیم(علیه‌السلام) همین است؛ یعنی خداوند ابراهیمش را به کلمات مبتلا کرد و ابراهیم(علیه‌السلام) در فضای کلمات رشد کرد تا به امامت رسید. این واژه جلب توجه کرد و این واژه را در قرآن تعقیب کردم و بعد به آیه‌ی «فَتَلَقَّی آدَمُ مِن رَبِّهِ کَلِمات... [بقره/37] پس (از مدتی استقرار در زمین) آدم از جانب پروردگارش کلماتی را دریافت کرد.» برخوردم و رمز عالم در این کلمات است. اگر شما این کلمات را بدانی، آن  موقع خواهی فهمید خدا چگونه خدایی می‌کند.»[5]
ضرورتی که باعث شد مباحث نظام عالم را مطرح کند، این است که وی بر این باور است که با پیروزی انقلاب اسلامی ایران در سال 1357، امام زمان (عجل‌الله‌تعالی‌فرجه) روند تغییر در نظام عالم را آغاز کرده است و با آغاز این روند، تحقق ظهور حتمی خواهد بود.[6] و حوادث و تغییراتی در عالم رخ خواهد داد که تاکنون برای انسان‌ها ناشناخته بوده است. از سوی دیگر فضای تحقق این امور، فضای کلمات است و باید همه‌ی مردم در این فضا وارد شوند؛ ازاین‌رو جامعه باید ابتدا با موضوع کلمات آشنا و سپس در آن وارد شود و هیچ راه گریزی وجود ندارد و هرکس چنین نکند، دچار مرگ دردناکی خواهد شد.[7]
اما این‌که چرا کلمات اصلی، چهارده عدد هستند و یک کلمه نیز سیلان دارد و وی چگونه به این مطلب رسیده است، داستانی شنیدنی دارد. او آیه‌ی «وَإِذِ ابْتَلَى إِبْرَاهِيمَ رَبُّهُ بِكَلِمَاتٍ فَأَتَمَّهُنَّ قَالَ إِنِّي جَاعِلُكَ لِلنَّاسِ إِمَامًا» را به سه بخش «ابتلای ابراهیم (علیه‌السلام) به کلمات» و «اتمام کلمات» و «جَعل ابراهیم(علیه‌السلام) به‌عنوان امام مردم» تقسیم می‌کند و هر بخش را تکلم خداوند و شیء صادر از خدا می‌داند. و سپس با رجوع به روایاتی که در ذیل این آیه وارد شده و کلمات را به حضرات معصومین(علیهم‌السلام) تفسیر کرده، نتیجه می‌گیرد شمار کلمات، چهارده کلمه است و امامت نیز ثمره‌ی تربیت و ابتلای ابراهیم(علیه‌السلام) به این کلمات است و کلمه‌ی پانزدهم و بزرگ‌ترین کلمه از میان مجموعه‌ی کلمات به شمار می‌آید.[8]
ایراد وارده بر یعقوبی در بحث کلمات، این است که براساس تفسیر وی از آیه‌ی 124 سوره‌ی بقره و تقسیم آن به سه بخش، شمار کلمات یا باید چهارده کلمه باشد یا شانزده کلمه؛ زیرا او این آیه را به سه بخش تقسیم کرده و هر بخش را یک کلمه‌ی صادره دانسته است که عبارت‌اند از: ابتلای ابراهیم(علیه‌السلام) به کلمات، اتمام کلمات بر ابراهیم(علیه‌السلام) و امامت ابراهیم (علیه‌السلام). اگر قرار است بخش سوم از بخش جدا و یک کلمه جداگانه قلمداد شود، باید بخش دوم نیز جداگانه محاسبه شود که در این صورت شمار کلمات، شانزده کلمه خواهد بود و اگر قرار است بخش دوم، جداگانه ملاحظه نشود، نباید بخش سوم جداگانه محاسبه شود که در این صورت شمار کلمات چهارده کلمه خواهد بود؛ نه بیشتر.
نقد دیگر این است که تعیین معصومین (علیهم‌السلام) در روایات به‌عنوان کلمات، از باب تطبیق است؛ نه تفسیر و در روایات، کلمات، به امور دیگری نیز تفسیر شده‌اند؛ برای نمونه از قول امام حسین (علیه‌السلام) به نقل از پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله) آمده است که جبرئیل هفت کلمه برای من آورد و این‌ها همان کلماتی است که در آیه‌‌ی «وَإِذِ ابْتَلَى إِبْرَاهِيمَ رَبُّهُ بِكَلِمَاتٍ.» بیان شد و این کلمات عبارت‌اند از: یا الله، یا رحمن، یا رب، یا ذوالجلال‌والاکرام، یا نور السموات‌والارض، یا قریب و یا مجیب.[9] با توجه به آن‌چه گفته شد، چگونه آقای یعقوبی می‌تواند یکی از وجوهی را که در تبیین آیه‌ی 134 بیان شده، پایه‌ی یک جهان‌بینی قرار دهد و یک نظام فکری بر آن پایه، بنیان نهد؟! آیا نمی‌توان این نظام فکری را به خانه‌ی زیبایی تشبیه کرد که بر ماسه‌زاری بنا نهاده شده و با کوچک‌ترین موجی فرومی‌ریزد؟! آیا نمی‌توان بنایی را که به‌مثابه نظام عالم بر این پایه نهاده است، به خانه‌ی  عنکبوت تشبیه کرد؟![10]

پی‌نوشت:

[1]. علی یعقوبی، چهل شب با کاروان حسینی، جلسه 3، نشر جشنواره به سوی ظهور، 1381، ص3.
[2]. همان، جلسه 1، ص 15.
[3]. همان، جلسه 1، ص 13.
[4]. همان، جلسه 1، ص 1.
[5]. علی یعقوبی، نظام عالم، جلسه‌ی 1، جزوه، بی‌تا، بی‌جا.
[6]. همان، جلسه‌ی 6، ص 2.
[7]. همان، ص 4.
[8]. همان، جلسه‌ی 7، ص 6.
[9]. محمدباقر مجلسی، بحارالانوار، ج 90، بیروت، نشر دار احیاء، 1403ق، ص 272، ح 3.
[10]. حسین حجامی، جریان‌های انحرافی مهدویت، نشر دفتر تبلیغات اسلامی، ص 312.