مسئله تصوف و عرفان غیر از بقیه فرقه‌هاست. غیر از یک فرقۀ نوظهور و ادعای مشخص و معلوم است. علتش این است که در تصوف موضوع، شفاف و روشن نیست، ما با کثرت موضوعات پیچیده و چند وجهی مواجه هستیم. اول باید معلوم شود که منظور شما از تصوف چیست و کدام ساحت مدّ نظر است؟ تصوف کهن است؟ آیا منظور از تصوف، «عرفان اسلامی» است؟ آیا منظور عرفان عملی است؟ یا عرفان نظری؟