پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_ اکثر مفسران و محدثان اهل سنت و تمام علمای شیعه معتقدند که آیه ولایت در قرآن کریم در شأن امیرالمومنین (عليه‌السلام) نازل شده است. داستان از این قرار بوده است: «روزی سائلی در مسجد از مردم سؤال کرد و کسی چيزی به او نداد، امیرالمومنین (عليه‌السلام) که مشغول نماز و در حال رکوع بود با انگشت دست راست اشاره به سائل کرد و سائل متوجه شد و آمد انگشتر را از دست ایشان خارج کرد و آیه «إِنَّمَا وَلِيُّكُمُ اللَّهُ وَرَسُولُهُ وَالَّذِينَ آَمَنُوا الَّذِينَ يُقِيمُونَ الصَّلَاةَ وَيُؤْتُونَ الزَّكَاةَ وَهُمْ رَاكِعُونَ (مائده/55) فقط ولىّ شما خداست و رسول او و مؤمنانى است كه نماز مى‌خوانند و در حال ركوع انفاق مى‌كنند» نازل شد.

بر اساس روایات فراوانی در منابع شیعه و اهل سنت، این آیه در شأن امام علی (عليه‌السلام) نازل شده است. بر پایه این روایات که برخی از آنها با اندکی تفاوت نقل شده، فقیری وارد مسجد پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله) شد و تقاضای کمک کرد؛ ولی کسی چیزی به او نداد؛ او دست خود را به آسمان بلند کرد و گفت: خدایا! شاهد باش که من در مسجد رسول تو تقاضای کمک کردم؛ ولی کسی به من چیزی نداد. در همین حال، علی (عليه‌السلام) که در حال رکوع بود، با انگشت کوچک دست راست خود اشاره کرد؛ فقیر نزدیک آمد و انگشتر را از دست حضرت بیرون آورد و این آیه نازل شد.(1)

ابن تيميه نزول آيه ولايت را درباره امیرالمومنین علی (عليه‌السلام) انكار کرده و معتقد است كه روايات شأن نزول، از سوی دروغگوها جعل شده است. وی در اين باره می‌گويد: «بعضی از دروغگوها حديثی را درست كرده‌اند مبنی بر اينكه آيه ولايت درباره علی (عليه‌السلام) در هنگامی كه انگشترش را در حال نماز صدقه می‌داد نازل شده است؛ اين مطلب به اتفاق اهل علم، دروغ است و دروغ بودن آن چندين دليل آشكار دارد.»(2)

نقد و پاسخ
قاضی عضد الدين ايجی در یکی از کتب خود كه از مهمترين كتاب های اعتقادی اهل سنت به شمار می رود، در اين باره می گوید: «تمام پيشوايان تفسير، اجماع دارند بر اينكه اين آيه درباره امام علی (عليه‌السلام) نازل شده است.»(3)

سعد الدين تفتازانی در اين باره می‌نويسد: «اين آيه به اتفاق مفسران در حق علی بن أبی طالب (عليه‌السلام) بعد از آنكه در حال ركوع نماز به سائل انگشتر داد، نازل شده است.»(4) اين دو تن از شخصيت های كم نظير اهل سنت، اجماع علمای تفسير را نقل می‌كنند؛ ولی هيچ مطلبی در رد آن بيان نمی‌كنند و این نشانگر آن است كه مضمون اجماع، برای آنان ثابت بوده است.

این مطلب را همچنین عده ای از صحابه و تابعین در روایات مختلف با ۱۴ سند ذکر کرده اند، از جمله خود امیرالمؤمنین (عليه‌السلام)، ابن عباس، عمار، جابر، ابوذر، مقداد، سلمان، محمد حنفیه، مجاهد، امام باقر (علیه‌السلام)، مقاتل، کلبی، سدی و دیگران آن‌را نقل کرده‌اند.(5)
آلوسی می‌نویسد: «این آیه نزد معظم محدثان درباره علی (علیه‌السلام) نازل شده است.» هم‌چنین می‌گوید: «اکثر اهل‌ اخبار بر این هستند که این آیه درباره علی (علیه‌السلام) نازل شده است.»(6) بنابراین با وجود نقل این روایت، از راه‌های گوناگون سستی سخن ابن تیمیّه که مدعی شده این روایت از جعلیات است، روشن می‌شود.

پی‌نوشت:
1. شوشتری، قاضی نور الدین، احقاق الحق، ج2، ص399.
حاکم حسکانی، شواهد التنزیل، ج1، ص‌209‌-‌239.
2. إبن تيميه حرانی، منهاج السنة النبوية، ج2، ص30.
3. ايجی، عضد الدين عبدالرحمن، كتاب المواقف، ج3، ص601.
4. تفتازانی، سعدالدين مسعود بن عمر بن عبدالله، شرح المقاصد فی علم الكلام، ج2، ص270.
5. حاکم حسکانی، شواهد التنزيل لقواعد التفضیل، مجمع إحياء الثقافة الإسلامية، 1411ق، ج1، ص209- 239.
6. آلوسی، تفسیر روح المعانی، ج6، ص166.