پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_ وهابیان ادعا می‌ کنند اصحاب رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌وآله) از جایگاه ویژه‌ای نزد خدای رحمان برخوردار بودند. آیات فراوانی در قرآن کریم در شأن اصحاب رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌وآله) نازل شده است و قطعاً حضرت با کسانی همنشینی داشتند که از نظر جایگاه، عظمت والایی داشته‌اند؛ به عنوان نمونه، وهابی‌ها با استناد به این آیه شریفه معتقدند، به جهت حضور اصحاب در کنار حضرت و بیعت با رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌وآله) آیاتی از سوره فتح در تأییدشان نازل شده است.

خداوند در این آیه مبارکه رضایت خود را از کسانیکه در بیعت شجره حضور داشتند اعلام کرده، می‌فرماید: «لَقَدْ رَضِيَ اللَّهُ عَنِ الْمُؤْمِنِينَ إِذْ يُبَايِعُونَكَ تَحْتَ الشَّجَرَةِ فَعَلِمَ مَا فِي قُلُوبِهِمْ فَأَنْزَلَ السَّكِينَةَ عَلَيْهِمْ وَأَثَابَهُمْ فَتْحًا قَرِيبًا [فتح/18] خدا از مؤمنان، آن هنگام كه در زير درخت با تو بيعت كردند، خشنود گشت و دانست كه در دلشان چه مى‌گذرد. پس آرامش را بر آنها نازل كرد و به فتحى نزديك پاداششان داد.» با استناد به این آیه، عظمت اصحاب فهمیده می‌شود و اگر کسی منکر این فضائل باشد، قطعاً منکر آیات قرآن شده است.

در پاسخ به این ادعا باید گفت قطعاً در میان اصحاب رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌وآله) افرادی بودند که تقوای فراوان و عظمت بی‌نظیری داشتند. علمای شیعه تمام صحابه را انسانهای مؤمن و متدین و خداشناس نمی‌ داند؛ زیرا در میان اصحاب کسانی بودند که قرآن کریم در مذمت آنان آیاتی نازل کرده است که به یک نمونه از آن اشاره می‌شود:
خدای رحمان می‌فرماید: «قَالَتِ الْأَعْرَابُ آمَنَّا قُلْ لَمْ تُؤْمِنُوا وَلَكِنْ قُولُوا أَسْلَمْنَا وَلَمَّا يَدْخُلِ الْإِيمَانُ فِي قُلُوبِكُمْ وَإِنْ تُطِيعُوا اللَّهَ وَرَسُولَهُ لَا يَلِتْكُمْ مِنْ أَعْمَالِكُمْ شَيْئًا إِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَحِيمٌ [حجرات/14]  برخى از باديه‏ نشينان گفتند ايمان آورديم. بگو: ايمان نياورده‏‌ايد، ليكن بگوييد اسلام آورديم و هنوز در دلهاى شما ايمان داخل نشده است و اگر خدا و پيامبر او را فرمان بريد از [ارزش] كرده‌هايتان چيزى كم نمى‌‏كند. خدا آمرزنده مهربان است.»

علاوه بر آیات قرآن، در کتب روایی اهل سنت نیز به ارتداد بعضی از صحابه اشاره شده است؛ به عنوان نمونه بخاری محدث مشهور و نامی اهل سنت در کتاب خود که بر اساس اعتقاد اهل سنت، تالی تلو قرآن کریم است، به نقل از رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌وآله) می‌نویسد: «روز قیامت اصحاب من، از راست و چپ به سمت من می‌آیند و من عرضه می‌دارم که اینها اصحاب من هستند، گفته می‌شود از روزی که تو از آنها جدا شدی، ‌آنان مرتد گشتند و به دوران جاهلیت بازگشتند.»[1]

در پایان باید گفت شیعیان با بررسی تمام آیات قرآن و نیز عملکرد صحابه و با در نظر داشتن نقاط قوت و ضعف آنان، موضع متعادلی اتخاذ کرده‌ اند و در مورد هر کدام از اصحاب، با توجه به آنچه از او ثبت و ضبط شده است، جداگانه قضاوت می‌کنند.

پی‌نوشت:
[1]. بخاری، صحیح البخاری، دار طوق النجاة، چاپ اول، 1422هـ، ج4، ص168. « ثُمَّ یؤْخَذُ بِرِجَالٍ ... أَعْقَابِهِمْ مُنْذُ فَارَقْتَهُمْ.»

محمدجواد مهریار