ابن تیمیه و مخالفت سلف
هر انسانی به خوبی این را در مییابد که اگر کسی پرچم اطاعت و پیروی از سلف را برافرازد و در هر محفل یا هر اثری از آثارش این را فریاد کند، که من پیرو سلف صالح هستم، اما در عمل به چنین چیزی ملتزم نباشد، هرگز دلیل بر پیرو سلف بودن آن شخص نیست. از این بالاتر و وقیحانهتر این است که همین شخص دیگران را به اتهام عدم پیروی از آیین سلف، متهم به بدعت و در نهایت تکفیر نماید. و این شخص کسی نیست جز ابن تیمیه.
این مساله را بدان جهت گوشزد نمودم که امروز فریاد پیروی از سلف و تکفیر مسلمانان، از سوی کسانی در عالم طنین انداز شده که خود را دنباله رو شمارهی یک ابن تیمیه در این مساله معرفی میکنند. کسی که حتی خودش به کلامش ملتزم نیست. اینان کورکورانه همان مسیر اشتباهی را میروند که او طی نمود.
اما دلیل این کلام در بسیاری از آثار او به خوبی به چشم میخورد. نمود بارز آن در ایراد سخنانی است که کاملا بر خلاف احادیث نبوی است که از طریق همین سلف و متاخران ایشان به ما رسیده است.
یکی از این کلمات دربارهی حضرت علی (علیه السلام) است. ابن تیمیه در عداوت با علی (علیه السلام) سنگ تمام گذاشته و هرجایی که توانسته یا فضیلتی از ایشان منکر شده و یا عیب و نقصی را بر آن حضرت بار نموده است. ایشان دربارهی آن حضرت میگوید: «علی برای هوای نفس خودش جنگها را به راه انداخت، نه برای خدا، و همانند فرعون کشتار و فساد بر روی زمین را گسترش داد.»[۱]
این در حالی است که کثیری از روایات در کتب اهل سنت در فضائل حضرت علی (علیه السلام) از زبان پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) نقل شده است. و از جملهی آنها این کلام گهربار است که فرمود: «من در مورد نزول قرآن با اینان جنگیدم علی دربارهی تأویل قرآن با آنان میجنگد».[۲]
حال اگر نادیده گرفتن این روایات که راوی آن سلف هستند و توثیق سند آنها شکی نیست، مخالفت سلف نیست، پس چه عنوانی میتوان بر آن بار نمود؟ مگر نه این است که او میگوید سلف از ما بهتر میفهمند. این چه برتری است که دائما از سوی خود او نقض میشود؟ ایشان برتری را در چه میبیند؟
پینوشت:
[۱]. ابن تیمیه، منهاج السنة النبویة، تحقیق: محمد رشاد سالم، ج۴، ص ۵۰۰، ناشر: جامعة محمد بن سعود، چاپ اوّل، ۱۴۰۶ هـ. جهت مشاهده تصویر کتاب کلیک کنید.
[۲]. ابن حنبل شیبانی، احمد بن محمّد (م ۲۴۱)، مسند أحمد بن حنبل، تحقیق: شعیب الأرنؤوط وعادل مرشد وآخرون، ج18، ص296، ناشر: مؤسسة الرسالة، چاپ اوّل، ۱۴۲۱ هـ. ق.كُنَّا جُلُوسًا نَنْتَظِرُ رَسُولَ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ، فَخَرَجَ عَلَيْنَا مِنْ بَعْضِ بُيُوتِ نِسَائِهِ، قَالَ: فَقُمْنَا مَعَهُ، فَانْقَطَعَتْ نَعْلُهُ، فَتَخَلَّفَ عَلَيْهَا عَلِيٌّ يَخْصِفُهَا، فَمَضَى رَسُولُ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ وَمَضَيْنَا مَعَهُ، ثُمَّ قَامَ يَنْتَظِرُهُ وَقُمْنَا مَعَهُ، فَقَالَ: " إِنَّ مِنْكُمْ مَنْ يُقَاتِلُ عَلَى تَأْوِيلِ هَذَا الْقُرْآنِ، كَمَا قَاتَلْتُ عَلَى تَنْزِيلِهِ "، فَاسْتَشْرَفْنَا وَفِينَا أَبُو بَكْرٍ وَعُمَرُ فَقَالَ: "لَا، وَلَكِنَّهُ خَاصِفُ النَّعْلِ". قَالَ: فَجِئْنَا نُبَشِّرُهُ، قَالَ: وَكَأَنَّهُ قَدْ سَمِعَهُ. جهت مشاهده تصویر کتاب کلیک کنید.
افزودن نظر جدید