نقل به معنا و عدم تقید به نقل دقیق الفاظ احادیث، در صحیح بخاری
صحیح بخاری مهمترین کتاب حدیثی اهل سنت است که معتقدند تمام روایات آن صحیح است، ولی یکی از مسائلی که در این کتاب رعایت نشده و میتواند از اتقان این کتاب بکاهد، عدم تقید به نقل دقیق الفاظ حدیث است، بلکه روایات این کتاب با فاصله از زمان شنیدن بخاری نوشته شده و نقل به معنا شده است.
مزی و ذهبی در شرح حال بخاری از والی بخارا نقل کردهاند: «روزی بخاری گفت: بسیاری از احادیث را که در بصره شنیدم، در شام نوشتم و بسیاری از احادیث را که در شام شنیدم، در مصر نوشتم؛ والی بخارا میگوید: از بخاری پرسیدم احادیثی که در بصره شنیدی (و مدتی بعد در شام نوشتی) آیا بهطور کامل و بدون کم و زیاد نوشتی؟! بخاری سکوت کرد، و پاسخی نداد!»[1]
شعیب ارنووط و صالح سمر، محقق کتاب «سیر اعلام النبلاء» در شرح این مطلب در پاورقی آوردهاند: «بخاری بر خلاف مسلم بن حجاج، نقل به معنا و تقطیع احادیث را جایز میدانست، زیرا بخاری کتاب صحیحش را در طول مسافرتهایش نوشته و همین امر باعث شده است گاهی مواقع، احادیث را حفظ کند (و پس از مدتی) هنگام مکتوب کردن احادیث، عین الفاظ حدیث یادش نبوده و در حدیث تصرف و نقل به معنا کرده است.»[2]
پینوشت:
[1]. «سمعت أحيد بْن أَبي جَعْفَر والي بخارى يَقُول: قال مُحَمَّد بْن إِسْمَاعِيل يوما: رب حديث سمعته بالبصرة كتبته بالشام، ورب حديث سمعته بالشام كتبته بمصر. قال: فقلت له: يَا أَبَا عَبد اللَّهِ بكماله؟ قال: فسكت.» تهذیب الکمال، مزی، ج24، ص446.
«وَقَالَ أَحْيَدُ بنُ أَبِي جَعْفَرٍ وَالِي بُخَارَى: قَالَ مُحَمَّدُ بنُ إِسْمَاعِيْلَ يَوْماً: رُبَّ حَدِيْثٍ سَمِعْتُهُ بِالبَصْرَةِ كَتَبْتُهُ بِالشَّامِ، وَرُبَّ حَدِيْثٍ سَمِعْتُهُ بِالشَّامِ كَتَبْتُهُ بِمِصْرَ. فَقُلْتُ لَهُ: يَا أَبَا عَبْدِ اللهِ بكَمَالِهِ؟ قَالَ: فَسَكَتَ.» سیر اعلام النبلاء، ذهبی، ج12، ص411. جهت مشاهده تصویر کتاب کلیک کنید.
[2]. «ويعني هذا ان البخاري يرى جواز الرواية بالمعنى، وجواز تقطيع الحديث من غير تنصيص على اختصاره بخلاف مسلم. وسبب ذلك أن البخاري صنف كتابه في طول رحلته، فكان لاجل هذا ربما كتب الحديث من حفظه، فلا يسوق ألفاظه برمتها، بل يتصرف فيه، ويسوقه بمعناه.» سیر اعلام النبلاء، ذهبی، ج12، پاورقی 5 ص411. جهت مشاهده تصویر کتاب کلیک کنید.
افزودن نظر جدید