متن مقاله
سید جمال الدین اسد آبادی از شخصیت‌های مهم و اثرگذاری است که در تقویت اسلامی کردن کشورهای اسلامی، نقش محوری داشته است. وی با تربیت شاگرد و نوشتن آثار قلمی در جهت بیداری اسلامی اقدامات مهمی انجام داده است. به تعبیر محققان عرب، مهم‌ترین اثر علمی سید، عبارت از تربیت شاگردی هم‌چون محمد عبده است.[1] چون سید خیلی دست به قلم نبوده و کتاب نمی‌نوشته است. اما این‌گونه نبوده است که سید در این حوزه فعالیت نداشته باشد. سید در حوزه نوشتاری، اگر چه خودش کمتر می‌نوشته است، ولی محررینی داشته است که سخنان سید را به نوشتار تبدیل می‌کرده‌اند. خوشبختانه آثار مکتوب سید جمال در مجموعه‌ای با عنوان «آثار الکامله» به چاپ رسیده است.
مهم‌ترین آثار علمی سید عبارت است از:
1. التعلیقات علی شرح العقاید العضدیه: متن اصلی کتاب توسط قاضی عضدالدین ایجی متوفای 756 نوشته است و سید جمال الدین اسد آبادی در زمانی که در مصر اقامت داشته است، این کتاب را تدریس کرده و سپس با تعلیقاتی بر این کتاب، منتشر شده است. هر چند برخی به اشتباه گمان کرده‌اند که این کتاب از شیخ محمد عبده است، ولی قرائنی تأیید می‌کند که این کتاب از سید جمال است که با املای محمد عبده نگارش شده است.[2]
2. العروه الوثقی: این کتاب در حقیقت نام نشریه‌ای است که به وسیله سید جمال و با همکاری محمد عبده در فرانسه تهیه و سپس منتشر می‌شده است. مقالات آن عمدتاً در راستای تفکر و اندیشه دینی و مبارزه با تفکرات انحرافی بوده است و ضمن تأکید فراوان بر وحدت مسلمانان، روی سه اصل اتحاد مسلمانان، مخالفت با انگلیس و اصلاح وضع داخلی ممالک اسلامی، عنایت بیشتری داشته است.[3] هجده شماره از این مقاله در سال 1301 به مدت هفت ماه از 15 جمادی الاولی تا 26 ذی الحجه منتشر شد، اما با فشارهای دولت انگلیس انتشار آن متوقف شد. این مجله توانست در کشورهای اسلامی تأثیر زیادی بگذارد و شاید بتوان گفت در آن زمان نسخه‌ای منحصر به فرد و بی‌بدیل به شمار می‌آمد و حتی مشتاقان به این مجله، خودشان نسخه‌هایی از این مجله را استنساخ کرده و منتشر می‌کردند. افزون بر این‌که در جراید ایران و هند نیز ترجمه شده و منتشر می‌شد. اثرگذاری این مجله تا حدی بود که رشید رضا خود را مدیون مطالعه و آشنایی با این مجله دانسته و تصریح می‌کند، مطالعه این مجله به او حیاتی دوباره داده است.[4]
3. خاطرات افغانی: این کتاب در سال‌های پایانی عمر سید، زمانی که در اسلامبول ترکیه اقامت اجباری داشته است، از سوی یکی از همراهان سید با نام «محمد پاشا مخزومی» تهیه شده است.  محتوای کتاب، بیانات و سخنان سید جمال الدین است که به مناسبت‌های گوناگون و یا در پاسخ پرسش افراد ایراد شده است.[5]

پی‌نوشت:

[1]. محمد رشید رضا، تاریخ الاستاذ الامام، قاهره، دارالفضیله، 1427ق، ج1، ص102.
[2]. جبرئیلی، محمد صفر، سیری در تکفر کلامی معاصر، سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، تهران، 1391ش، ص101.
[3]. محمد محیط طباطبائی، سید جمال الدین اسد آبادی و بداری مشرق زمین، ص82،
[4]. محمد عبده، محمد رشید رضا، تفسیر المنار، بیروت، دارالمعرفه، 1404ق، ج1، ص11.
[5]. جبرئیلی، محمد صفر، سیری در تکفر کلامی معاصر، سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، تهران، 1391ش، ص102.