افراسیاب حریف پهلوانان ایران نشد، پس ناگهان پیشنهاد مذاکره و صلح داد. اما پادشاه ایران به فرمانده سپاه ایران گفت: «درِ بی‌نيازى به شمشير جوى، به كشور بُوَد شاه را آبروى». یعنی اقتدار و بی‌نیازی ایران در پناه شمشیر به دست می‌آید و این (قدرت تسلیحاتی) است که مایه‌ی آبروی شخص اول ایران است.

رستم لباس تورانی به تن کرد و نیمه شب به اردوگاه تورانیان رفت تا از احوال آنان آگاه شود. در آن زمان، ژنده رزم، رستم را دید. ژنده رزم که بود؟ او برادر تهمینه (همسر رستم) و دایی سهراب بود. تهمینه، او را به همراه سهراب به سوی مرز ایران روانه کرد تا اگر رستم و سهراب یکدیگر را دیدند، آنان را به هم بشناساند تا مبادا آن دو با هم بجنگند. به هر روی، ژنده رزم در آن تاریکی از رستم پرسید: که هستی؟ رستم در پاسخ، مُشتی بر گردن او زد و ژنده‌رزم را کُشت!

کوروش، با کاهنان حیله‌گر معبد اساگیلا (معبد بت‌پرستان مردوک) همدست شده بود. کوروش در منشور می‌گوید که من بت‌ها را به جایگاه قبلی (که جایگاه بسیار محترمانه‌ای بود) برگرداندم. تا مردم برای بت‌ها، غاز و مرغابی و کبوتر و... پیشکش کنند. طبیعی است که این پیشکشی‌ها مستقیم وارد شکم کاهنان می‌شد! کوروش حتی به صراحت، کسانی که به کاهنان معبد، سهمیه‌ (غذا و سرمایه و...) می‌دهند را ستایش کرده است.

در روایات شاهنامه، پهلوانان ایران باستان، بیش از آنکه وجهه اخلاقی داشته باشند، تصویری زشت و کریه دارند. اغلب نه بویی از جوانمردی برده‌اند و نه از عقلانیت. گیو (Giv) و توس (Tus) برای اینکه یک دختر بی‌پناه را صاحب بشوند، با هم نزاع می‌کنند، و در انتها برای اینکه به دعوای ابلهانه‌شان پایان دهند، تصمیم می‌گیرند دخترک را سر ببرند! گناه دخترک چه بود؟ هیچ! که اگر گودرز سر نمی‌رسید، دخترک گوش تا گوش ذبح می‌شد.

حکیم ابوالقاسم فردوسی در بسیاری از بخش‌های شاهنامه، تصویری مایل به سیاهی، گمراهی و ظلمت از شاهان و جنگجویان ایران باستان نشان می‌دهد. برای نمونه روایت می‌کند که رستم پهلوان نامدار، بدون رخصت با اسبش وارد گندمزاری می‌شود. وقتی دشت‌بان به او اعتراض می‌کند که چرا اسبت را وارد گندمزار کردی، رستم گوش‌های آن مرد بیچاره را می‌کَنَد! بعد که چند از تن از پهلوانان به رستم اعتراض می‌کنند، رستم آنان را گردن می‌زند!

فردوسی روایت می‌کند: رستم با هفت جنگجوی ایرانی وارد شکارگاه افراسیاب تورانی می‌شود. سی هزار سرباز تورانی (که در این داستان، در مقش مدافعان وطنِ خود ظاهر می‌شوند) به سوی رستم می‌تازند. اما رستم و یارانش، بسیاری از آنان را سر می‌برند. چنان که زمین پر از اجساد بی‌سرِ سربازان تورانی شده بود. برخلاف ادعاهای باستان‌گرایان، فردوسی بسیاری اوقات از شاهان و پهلوانان ایرانی، تصویری مایل به سیاهی و گمراهی نشان می‌دهد.