مباحث کلامی
اهل سنت، برای تعیین خلیفه، پنج روش را برشمردهاند که عبارتند از: طریق نص؛ طریق اختیار و انتخاب؛ طریق دعوت؛ طریق ارث؛ طریق قهر و استیلاء. شیعیان امامیه از آنجاکه امامت را ادامه راه نبوّت دانسته و شرط عصمت و علم الهی را نیز لازمه امام میدانستهاند، همواره طریق نصّ را تنها راه مطمئن برای شناخت امام دانستهاند.
پیامبر (صلی الله علیه و آله) فرمود: مزد رسالت من، علاقه به خاندان من است، و این علاقه، حافظ دین شماست و من در واقع هیچ مزدی از شما نخواسته‌ام. مثل این‌که به کسی بگویند: وقتی‌که تشنه بودی، دست تو را گرفتم و به سرچشمه زلالی راهنمایی کردم، و حالا مزدم این است که شما به اندازه کافی از این چشمه بنوشی و برای آینده نیز ذخیره کنی.
موضوع مهدویت و ظهور منجی در آخرالزمان یکی از مباحث مهم و تاریخی میان فرق اسلامی می‌باشد و هر مذهبی نسبت به این امر الهی نظرات خاص خود را دارند از جمله اهل سنت معتقدند که او هنوز به دنیا نیامده و در نقطه مقابل شیعه امامیه قرار دارد که معتقد است او به دنیا آمده و تا موقع امر ظهورش به فرمان الهی در انتظار است.
یکی از سوالاتی که هر اهل‌سنت باید از خود بپرسد، وجود نص و تصریحی از پیامبر، بر خلافت خلیفه اول است. آیا مشروعیت خلیفه، برگرفته از کلمات پیامبر است؟ خلیفه دوم اهل‌سنت، در مقام جواب از این سوال، هر گونه نصی از پیامبر، مبنی بر خلافت اولین خلیفه را رد کرده و به عنوان اولین ناقد خلافت ایشان به حساب می‌آید.
از عمدهترین تفاوتهای تفکر شیعه و اهل‌سنت، طرق مشروع تعیین خلیفه پیامبر (صلی الله علیه و آله) است. با نگاهی هرچند اجمالی به نظرات علمای اهل سنت در این موضوع، پر واضح است که به دنبال کشف طرق شرعیه حکومت نبوده بلکه درصدد مشروعیت بخشی حکومتهای موجود بودهاند. بنابراین این نحوه استدلالات به مشکل منطقی "دور" مبتلاست!
زمخشری در تفسیر کشاف می‌نویسد، رسول خدا (صلی الله عليه و آله و سلم) فرمود: هر کس بامحبت آل محمد بمیرد، شهید از دنیا رفته. آگاه باشید هر کس بامحبت آل محمد از دنیا رود بخشوده است. آگاه باشید هر کس با بغض آل محمد از دنیا برود کافر از دنیا رفته. آگاه باشید هر کس با عداوت آل محمد از دنیا برود بوی بهشت را استشمام نخواهد کرد.
از نکات جالب روایاتی که نصّ بر امامت ائمه دوازدهگانه شیعه را نقل نمودهاند، وجود راویانی غیر اثنیعشری در سند برخی از آنهاست. یکی از این افراد زیاد بن منذر «ابوالجارود» که از بزرگان زیدیه است و حتی فرقه «جارودیه» به وی منتسب است. در این مقاله به بررسی روایات وی و نقش آن در اعتماد به احادیث ائمه اثنیعشر پرداخته شده است.
پیغمبر (صلی الله علیه و آله) فرمود: قوم بنی‌اسرائیل به 71 فرقه منشعب شدند و امت من به 72 فرقه منشعب خواهند شد و همه آنها در آتش هستند، جز فرقه‌ای که با جماعت همراه باشد. با توجه به فرمایش پیامبر در حدیث ثقلین، تنها گروهی جزو جماعت شمرده می‌شوند، که اولاً به قرآن تمسک کنند و ثانیاً امامی برای جماعت خود داشته باشند.
یکی از پرسش‌های تاریخی که باید هر مسلمانی در پی جواب دادن به آن باشد، مساله تدفین شبانه حضرت زهرا(سلام الله علیها) است. بررسی‌ها نشان می‌دهد که قضیه تدفین مظلومانه حضرت زهرا در دل شب، در پی نارضایتی ایشان، از عملکرد خلفا است. این نتیجه از مطالب علمای بزرگ اهل‌سنت هم‌چون بخاری، ابن‌ابی شیبه، جوینی و... به دست می‌آید.
اهل سنت معتقدند که خلیفه پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) به اجماع امت اسلامی منعقد شده است و از سوی خداوند تبارک و تعالی نصب نگردیده است، چرا که اگر این‌طور بود حتماً پیامبر آن را در میان اصحاب خود متذکر می‌شد، و این در حالی است که به مناسبت‌های مختلف خصوصاً در واقعه حجة الوداع پیامبر این مهم را به مردم ابلاغ نمود.
شیعه امامیه معتقد است که بعد از رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) خلافت و جانشینی به حضرت علی (علیه السلام) طبق نص صریح و بعضی آیات قرآن باید می‌رسید، اما این جانشینی به خاطر هوی و هوس برخی از صحابه، از حضرت علی دور شد و جامعه اسلامی دچار اختلاف و تشتت آراء گردید، اما این اعتقاد باعث شد، برخی مذاهب خود را از آنان جدا بدانند.
موضوع امامت در دین اسلام از مسائلی است که می‌توان گفت: هیچ مسئله‌ای در این دین به آن اندازه مورد بحث و بررسی و نقد قرار نگرفته است و شاید کتاب‌هایی که در این موضوع تالیف و تدوین شده است، اگر کاملاً شمارش شود بیش از کتاب‌ها و مقالاتی باشد که در سایر موضوعات اعتقادی و مسائل متنوعه اسلامی در دسترس عموم مسلمانان قرار گرفته است.
تحقیق درباره باورهای اساسی شیعه در موضوع امامت، از مباحث مهمی است که با اصالت و اعتبار این باور در بین مذهب امامیه جریان دارد، و با مطالعه منابع اولیه می‌توان به این نتیجه رسید که خاستگاه دیدگاه کنونی شیعه درباره علم و عصمت ائمه معصومین (علیهم السلام) نشات گرفته از همین دیدگاه می‌باشد، که با استدلال عقلی و نقلی نیز تقویت می‌شود.
در میان روایات و اخباری که از پیامبر اکرم در منابع حدیث اعم از شیعه و اهل سنت نقل شده است یکی از موضوعاتی که بیشترین احادیث را به خود اختصاص داده، موضوع حضرت مهدی می‌باشد. اخبار و احادیث مربوط به آن حضرت، متواتر بلکه بیش از حدّ متواتر است که حتی بعضی از علمای اهل سنت هم به متواتر بودن آنها تصریح کرده‌اند.