پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_یکی از آیاتی که بر وجوب امام دلالت دارد، آیه اولی الامر می‌باشد.

يا أَيُّهَا الَّذينَ آمَنُوا أَطيعُوا اللَّهَ وَ أَطيعُوا الرَّسُولَ وَ أُولِي الْأَمْرِ مِنْكُمْ فَإِنْ تَنازَعْتُمْ في‏ شَيْ‏ءٍ فَرُدُّوهُ إِلَى اللَّهِ وَ الرَّسُولِ إِنْ كُنْتُمْ تُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَ الْيَوْمِ الْآخِرِ ذلِكَ خَيْرٌ وَ أَحْسَنُ تَأْويلاً[1]

از آیه فوق نیز به خوبی استفاده می‌شود که در هر عصر و زمانی باید امام معصومی در قید حیات باشد تا او را اطاعت نماییم، اطاعتی که همانند اطاعت از پیامبر بلکه اطاعت از خداوند است.

اى كسانى كه ايمان آورده‌‏ايد! اطاعت كنيد خدا را! و اطاعت كنيد پيامبر خدا و اولو الأمر [اوصياى پيامبر] را! و هر گاه در چيزى نزاع داشتيد، آن را به خدا و پيامبر بازگردانيد (و از آنها داورى بطلبيد) اگر به خدا و روز رستاخيز ايمان داريد! اين (كار) براى شما بهتر، و عاقبت و پايانش نيكوتر است.

نکات مورد استدلال در این آیه

نکته اول:

در این آیه می‌فرماید: خدا را اطاعت کنید، رسول را اطاعت کنید. دو بار کلمه"اطیعوا"در آیه تکرار شده است. همانطور که مفسرین گفته‌اند علت دو بار تکرار این کلمه در آیه شاید به این علت باشد که: اطاعت از خداوند، مقتضاى خالقيت و حاكميت ذات او است، ولى اطاعت از پيامبر اکرم مولود فرمان پروردگار است و به تعبير ديگر خداوند واجب الاطاعة بالذات است، و پيامبر  واجب الاطاعه بالغير[2]

وقتی که ثابت شد سخن پیامبر اکرم حجت است باید دید که به دستور خدا، پیامبر اکرم چه کسی را به عنوان وزیر و جانشین بعد از خود معرفی کرده است؟

نکته دوم:

در قسمتی از آیه امر می‌کند که از اولوا الامر پیروی کنید، این اولوالامر کیست که خدا بدون هیچ قید و شرطی بلکه به طور مطلق می‌فرماید از  آن‎ها پیروی کنید؟ آیا اولوا الامر کسی به جز امامان معصوم می‌تواند باشد؟

به راستی که اگر اولی الامر معصوم نباشند، نقض غرض پیش می‌آید، چرا که خدا به طور مطلق دستور داده است که از غیر معصوم اطاعت کنید.

فخر رازی مفسّر معروف اهل سنّت است. او می‌گوید: «خداوند متعال در این آیه امر به اطاعت اولی الأمر به طور جزم نموده است، و هر کس که به طور جزم و قطع، امر به اطاعت او از جانب خداوند شده باشد باید از خطا مصون باشد؛ زیرا در غیر این صورت، اگر با فرض اقدام بر خطا، باز خداوند ما را امر به متابعت نموده است، در نتیجه لازم می‌آید که خداوند امر به فعل خطا کرده باشد. خطا از آن جهت که خطاست، منهی عنه است. و این منجرّ به اجتماع امر و نهی در فعل واحد به اعتبار واحد می‌شود که محال است. نتیجه این‌که: اولی الامر در آیه باید معصوم باشد.[3]

با توجه به این آیه، چه کسی معصوم از خطاست؟ آیا عمر و ابوبکر خود ادعای عصمت داشته اند، که تبعیت از آن‌ها واجب باشد؟ در هیچ منابعی، ما پیدا نکردیم که ابوبکر و عمر ادعای عصمت کرده باشند.

نکته سوم:

سوالی که ممکن است پیش آید: در آيه می‌فرماید از اولی الامر، اطاعت کنید ولى به هنگام نزاع، مراجعه به آنان مطرح نشده، بلكه تنها مرجع حلّ نزاع، خدا و رسول معرفى شده‏‌اند، علت چیست؟

پاسخ:

امام فقط مجرى احكام است، نه قانونى وضع می‌کند، و نه نسخ مى‌‏كند، بلكه همواره در مسير اجراى احكام خدا و سنت پيامبر (ص) است، و لذا در احاديث اهل بيت می‌خوانیم كه اگر از ما سخنى بر خلاف كتاب اللَّه و سخن پيامبر ص نقل كردند هرگز نپذيريد، محال است ما چيزى بر خلاف كتاب اللَّه و سنت پيامبر بگوئيم، بنا بر اين نخستين مرجع حل اختلاف مردم در احكام و قوانين اسلامى خدا و پيامبر است كه بر او وحى مى‌‏شود و اگر امامان معصوم بيان حكم مى‌‏كنند، آن نيز از خودشان نيست بلكه از كتاب اللَّه و يا علم و دانشى است كه از پيامبر (ص) به آنها رسيده است.[4]

نکته چهارم:

در منابع فریقین نيز احاديثى وارد شده كه تفسير اولوا الامر را به امامان اهل بيت تاييد مى‏‌كند از جمله:

مفسر مشهور اسلامى ابو‌حيان اندلسى مغربى (متوفى سال 756) در تفسير بحر المحيط مى‏‌نويسد كه اين آيه در حق على علیه السلام و ائمه اهل بيت ‏نازل گرديده است‏.[5]

پی‌نوشت‌ها

[1]نساء آیه 59
[2] خلاصه ای از تفسير نمونه،آیت الله مکارم، ج‏3، ص: 434
[3] تفسير كبير فخر رازى ج 10 صفحه 144
[4] خلاصه ای از تفسير نمونه، ج‏3، ص: 441
[5] بحر المحيط، ابو حيان اندلسى، جلد 3 صفحه 278 و....