شاهدبازی پیشینه‌ای برون دینی داشته است. اما در ایران باستان، همچنین بین اعراب تا دو قرن بعد از ظهوراسلام، خبری از این رفتار نیست. بنابر مکتوبات تاریخی، از اقاومی که به این عمل تن دادند، یونانیان بودند. هرچند خیلی زود این اندیشه به اقوام و ملل مختلف سرایت کرد. از میان گروه‌هایی که شاهدبازی را برگزیدند، صوفیه بود.

برخی به اشتباه عقیده دارند که عرفان و تصوف بصورت یکسان استعمال می‌شوند ولی عده زیادی معتقد هستند عرفان و تصوف با هم متفاوت بوده و هرکدام کارکرد خاص خود را دارد. از میان کسانی که عقیده دارد تصوف و عرفان با هم فرق می‌کنند، مولوی است. وی در اشعار خود به این امر اشاره کرده است.

برخی از صوفیه برای جذب مرید به فرقه خود، اقدام به کرامت سازی برای اقطاب می‌کنند. از اقطابی که برای وی کرامات زیادی نقل شده است، ملا سلطان محمد گنابادی است. اما برخلاف سخن صوفیه برخی ملا سلطان را خالی از معنویت دانسته و گزارشاتی برخلاف گزارش صوفیه ارائه کرده‌اند.

درباره معروف کرخی که در منابع صوفیه بعنوان شخصیتی بارز از او نام برده شده است، داستان‌سرایی‌های مختلفی شده است. از نقل‌هایی که درباره معروف مشهور است، آن است که پس از مرگ معروف، یهودیان و مسیحیان درباره وی دعوا کرده و هر کدام معروف را از خود دانسته‌اند.

سید محمد نوربخش که از بزرگان صوفیه بود، در ادعای مهدویت خود اصرار داشت به گونه‌ای که ملاک‌های خاصی برای امامت در نظر گرفته بود. او با بیان ملاک‌های خود ساخته، درصدد بود خود را به عنوان امام معرفی کرده اما نه آن امامی که مشخصات آن توسط علما و فقها بیان شده بود.

شقیق بلخی از شخصیت‌های شناخته شده تصوف است. تذکره‌ نویشان صوفیه، مهمترین عامل صوفی شدن شقیق را نصیحت عالمی بودایی ذکر کرده‌اند و برای آن داستانی ساختگی بیان می‌کنند. با نگاهی دقیق در مساله روشنی می‌شود تصوفی که منشا آن سفارش عالمی بودایی باشد، چه مقدار ارزش دارد.