معمول در هر فن و رشته بيان توضيحاتي پيرامون نام آن است. بنابر معمول و عرف تحقيق هنگامي که درباره تصوف سخن به ميان مي‌آيد، انسان جستجوگر و کنجکاو ميل دارد بداند لفظ صوفي از چه چيزي مشتق شده است. بر همين اساس پيرامون آن روي سخن را با استناد به کلام اساتيد فن آغاز مي‌کنيم، سپس به طعنه‌هايي که به جهت پشمينه پوشي اين طايفه وارد آمده اشاره مي‌کنيم.

برخي از منابع اهل تصوف از گروهي به نام اوليائيه نام مي‌برند که ولي را همسان نبي يا حتي برتر از وي مي‌شمارند و بر اين باورند که «چون عبد به مرتبه ولايت رسد، از تحت خطاب امر و نهي برآيد.»

در اين نوشتار سعي شده است تا درباره چيستي عرفان، علم عرفان و اختلافات اين دو و نيز تشابهاتي که ميان اين دو است، مطالبي گفته شود تا عرفان حقيقي از غير آن باز شناخته شود و مدعيان عرفان از عرفاي حقيقي بازشناخته شوند.

از جمله نقد‌هایی که به تصوف وارد است، نقد بیرونی است و درونی. منظور از نقد بیرونی آن است که مخالفان صوفی‌گری به نقد این فرقه پرداخته و در نقد یا رد آن مطالبی گفته یا نوشته‌اند. اما نقد درونی آن است که پیروان صوفیه و صوفی‌گری به بهانه‌های مختلف به نقد مکتبی که خود از آن پیروی می‌کنند، پرداخته و از وجوه مختلف آن انتقاد می‌کنند.

اهل تصوف از جمله افرادی‌اند که سالیان دراز ادعای شناخت حق و حقیقت دارند و بر این باورند که راه حق را یافته و عرفان واقعی در افعال و اعمال ایشان است! طبعاً برای بررسی راستی یا نادرستی این ادعا باید اعمال و آموزه‌های ایشان را فحص و جست‌جو نمود و آن‌گاه تأیید یا رد کرد.

عارف باید سالک را در همه‌ی راه همراهی کند و او را تشویق به پیمودن نماید و چون احتمال خطا بر هر انسانی جز معصومین (علیهم صلوات الله اجمعین) می‌رود، اگر تذکری در دایره‌ی شرع دریافت کرد، به جان بخرد و اصلاح نماید. این شاخصه‌ی همه‌ی کسانی است که به حق به دنبال مسیر صحیح عرفان و شناختند.