ملی گرایی
ملاصدرا (صدرای شیرازی) یکی از بزرگترین اندیشمندان، حکیمان و فیلسوفان تاریخ ایران، صراحتاً اسکندر مقدونی را ذوالقرنین قرآن می‌خواند. جالب اینکه ملاصدرا با وجود وسعت مطالعات، ابداً نامی از کورش به عنوان شاه ایران نمی‌برد.
غالب حکیمان ایرانی در گذر تاریخ، به ستایش و تقدیر اسکندر پرداخته و حتی او را ذوالقرنین نامیده‌اند. در این نوشتار به 7 تن از این حکماء اشاره خواهد شد: نصر بن محمد سمرقندی، عتیق بن محمد سورآبادی، رشیدالدین احمد مِیبُدی، ابوالفتوح حسین بن علی رازی، میرزا محمد استرآبادی مشهور به میرداماد، میرمحمدباقر داماد و شمس الدین شهرزوری...
عبدالرحمن بن احمد جامی از ادیبان و حکیمان ایرانی قرن 9 هجری در آثار خود به فراوانی اسکندر مقدونی را ستوده و از او به نیکی یاد کرده است. او متعدداً اسکندر را به عنوان ذوالقرنین قرآنی می‌ستاید.
افضل الدین خاقانی شروانی از فرهیختگان، حکیمان و شاعران نامدار ایرانی در قرن 6 هجری، در دیوان اشعار خود بارها و بارها به ثنای اسکندر پرداخته و آنچه در توان داشت تقدیم نام و یاد او کرد. این ادیب ایرانی، باور به ذوالقرنین بودن اسکندر نیز داشت.
ابوالمجد سنایی غزنوی شاعر و اندیشمند ایرانی قرن پنجم هجری، به روشنی باور داشت آن کسی که در برابر یأجوج و مأجوج سد بنا کرد، اسکندر بود و از همین روی، اعتقاد خود به ذوالقرنین بودن اسکندر را اعلان می‌دارد.
صائب تبریزی از شاعران و ادیبان ایرانی دوران صفوی، بارها لب به ستایش اسکندر گشوده و او را به عنوان ذوالقرنین ستوده است.
فریدالدین عطار نیشابوری از ادیبان و اندیشمندان و عارفان ایرانی قرن 6 هجری به ذوالقرنین بودن اسکندر باور داشت. چنانکه در مدح اسکندر بسیار شعر گفت.
ابومحمد الیاس بن یوسف گنجوی (مشهور به نظامی گنجوی)، ادیب و حکیم ایرانی در قرن 6 هجری، در آثار خود مکرراً اسکندر را ستوده و صراحتاً او را ذوالقرنین خوانده است.
در روایتی آمده که نام ذوالقرنین، عبدالله بن ضحاک بن معد بود. یعنی بنده‌ی خدا، پسر اژی‌دهاگ پسر قوم ماد! پس او همان کورش است! در پاسخ می‌گوییم اولاً این ادعا که کورش از نسل ماد بوده باشد امروزه منسوخ و باطل شده است. ثانیاً این روایت ضعیف السند است. ثالثاً در برخی نسخه‌ها "ابن سعد" آمده، نه "ابن معد"..! رابعاً در حدیث داریم که ذوالقرنین تاریخی، اهل روم بود.
برخی می‌گویند کورش بایستی مؤمن بوده باشد. چون مسجدالاقصی (معبد مقدس اورشلیم) را بازسازی کرد. می‌گوییم ربطی ندارد. در طول تاریخ، کعبه (مسجد الحرام) با اینکه خانه توحید بود، ولیکن در اشغال بت‌پرستان به دست کفار و مشرکین بازسازی شد. حاکمان آل سعود هم در مکه و مدینه، حرمین شریفین را بازسازی کرده‌اند. پس مؤمن بوده‌اند؟
تعدد زوجات (چند همسری و اینکه یک مرد، چند زن داشته باشد) در ایران باستان وجود داشته و مرسوم بود. بسیاری از ایرانیان به ویژه کسانی که وضعیت مالی مطلوبی داشتند، دارای چند همسر بودند.
جدیداً برخی مدعی شده اند نظریه اتم‌گرایی برای نخستین بار توسط یک دانشمند هخامنشی به نام هوشتانه صادر شد. در پاسخ می‌گوییم اولاً وجود تاریخی چنین شخصی مبهم است. ثانیاً به فرض وجود چنین شخصی، او به عنوان یک رمال، جادوگر و آدمخوار معرفی شده است. نه مبتکر اتم‌گرایی...
هوشتانه... همان کسی که برخی او را یک دانشمند هخامنشی می‌نامند! حقیقت این است که اولاً در اصل وجود تاریخی او تردید وجود دارد. ثانیاً به فرض وجود او، وی در تاریخ به عنوان شخصیتی رمال، جادوگر و آدمخوار مشهور است.
به نوشتهٔ گراردو نیولی (Gherardo Gnoli)، واژهٔ آریایی، نه بار نژادی و تباری و نه بار مکانی و جغرافیایی، بلکه بار دینی دارد. به اعتقاد او، آریایی در زبان هندوایرانی به معنی «ایمان‌آورده» است. و به کسانی اطلاق می‌شد که به آیین‌های هندوایرانی و مذهب دیوپرستی ایمان داشتند. همچنین دیگر معنی برای واژه آریایی، لفظ «بیگانه» (stranger) است.