پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_ یکی از آیات شاخص در خصوص شأن اهل‌بیت، آیه 23 سوره مبارکه شوری است. خداوند در این آیه می‌فرماید: «... قُل لا أَسئَلُکُم عَلَيهِ أَجراً إِلاَّ المَوَدَّةَ فِي الْقُربي‏ وَ مَن يَقتَرِف حَسَنَةً نَزِد لَهُ فيها حُسناً...[شوری/23] بگو: من بر ابلاغ رسالتم که شما را به چنین جایگاهى مى‌رساند، هیچ مزدى جز دوستى با خویشانم از شما نمى‌خواهم، و هر کس کارى نیکو کند (به خویشان پیامبر مودّت داشته باشد) براى او در کار نیکویش پاداش نیک مى‌افزاییم.»
با رجوع به کتب تفاسیر درمی‌یابیم که چهار تفسیر در مورد این آیه وجود دارد:
1) برخی از مفسرین می‌گویند منظور از ذوى القربى نزديكان پيغمبر (صلى اللّه عليه و آله و سلّم) است. که جمعى از مفسران اهل‌سنت، و تمامی مفسران شيعه اين معنا را برگزيده‌اند، و روايات فراوانى نیز در اين زمينه نقل کرده‌اند كه به آن اشاره خواهيم كرد.
2) برخی دیگر از مفسرین گفتند که منظور از ذوی القربی اين است كه اجر و پاداش رسالت، دوست داشتن امورى است كه شما را به قرب الهى دعوت مى‌كند. که اين تفسير را كه جمعى از مفسران اهل‌سنت انتخاب كرده‌اند، به هيچ‌وجه با ظاهر آيه سازگار نيست.
3) بعضی از مفسرین دیگر قائل شدند که مراد از ذوی القربی اين است كه شما بستگان خودتان را به‌عنوان پاداش رسالت، دوست بداريد و صله رحم به‌جا آوريد. همان‌گونه که واضح است در اين تفسير، هيچ تناسبى ميان رسالت و پاداش آن وجود ندارد، زيرا دوست داشتن بستگان، چگونه می‌تواند اجر رسالت قرار داده شود؟
4) برخی دیگر گفته‌اند که منظور پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) اين است كه پاداش من اين است كه خويشاوندى مرا نسبت به خود محفوظ داريد، و به‌خاطر اين‎كه با اكثر قبايل شما رابطه خويشاوندى دارم، مرا آزار ندهيد.

اما آن‌چه که از روایات در ذیل این آیه به‌دست می‌آید، تفسیر اول صحیح و درست می‌باشد که در ادامه به برخی از این روایات اشاره می‌کنیم.
1) زمخشری در کتاب تفسیرش می‌گوید: «لَمّا نزلت هذه الآية قيل يا رسول اللَّه مَن قرابتك هؤلاء الّذين وجبت علينا مودّتهم؟ فقال: على و فاطمه و ابناهما...[1] وقتی این آیه نازل شد از رسول‌خدا(صلی الله علیه و آله و سلم) پرسیدند این خویشاوندانت که دوست داشتن آن‌ها بر ما واجب شد، چه کسانی هستند؟ حضرت فرمود: علی، فاطمه، حسن و حسین (علیهم السلام).»
2) فخررازی که از بزرگ‌ترین مفسرین اهل سنت است، در خصوص این آیه می‌گوید: «و اَنَا اقول آلُ محمد هُم الذين يَوول امرهم اليه فكل مَن كان امرهم اليه اشدّ و اكمل كانوا هم الآل و لا شك انّ فاطمةَ و علياً و الحسن والحسين كان التعلّق بينهم و بين رسول اللَّه صلى الله عليه وآله اشدَّ التعلّقات و هذا كالمعلوم بالنقل المتواتر فوجب اَن يكونوا هم الآل... اَمّا غيرهم فهل يدخلون تحت لفظ الآل فمختلفٌ فى[2] و من مى‌گويم: آل محمد، كسانى هستند كه امرشان به او (پیامبر) برمى‌گردد؛ پس هر شخصى كه امرش شديدتر و كامل‌تر به پيامبر(صلى الله عليه و آله و سلم) بود، او آل است و شكى نيست كه تعلّق فاطمه و على و حسن و حسين (علیهم السلام) به پيامبر، از همه شديدتر بود و اين مطلب، به نقل متواتر معلوم است. پس واجب است كه آن‌ها، آل پیامبر باشند. اما غير از اين چهار نفر، آيا داخل در لفظ آل مى‌شوند یا نه، مورد اختلاف واقع شده است.»
3) ابن‌عساکر از ابوامامه نقل کرده است که پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمود: «لو أنَّ عَبداً عَبَدَاللَّه بَينَ الصَّفا وَ المَروَه ألف عامٍ ثُمَّ ألف عامٍ ثُمَّ ألف عامٍ حَتّى يَصيرَ كالشِّن البالى ثُمَّ لَم يُدرِك مَحبَّتَنا  إلا أكَبَّه اللَّه عَلى مِنخَرَيهِ فِى النّار. ثم قرأ رسول الله هذه الآیة (قُل لا أَسئَلُکُم عَلَيهِ أَجراً إِلاَّ المَوَدَّةَ فِي الْقُربي‏).[3] اگر كسى خدا را در ميان صفا و مروه، هزار سال و سپس هزار سال و آن‌گاه هزار سال عبادت كند، تا هم‌چون مشك كهنه شود، اما محبت ما را نداشته باشند، خداوند او را به‌صورت در آتش مى‌افكند. سپس پیامبر این آیه را قرائت نمودند (قُل لا أَسئَلُکُم عَلَيهِ أَجراً...).»
علاوه بر بسیاری از روایاتی که وجود دارد، ائمه مذاهب اربعه نیز در خصوص وجوب محبت اهل بیت (علیهم السلام) سخنانی را نیز بیان کردند.
امام شافعی که پیشوای مذهب شافعیه است، نتوانسته است عظمت اهل بیت (علیهم السلام) را ندیده بگیرد و در کتاب خود در چندین بیت و قصیده در وصف اهل بیت (علیهم السلام) شعر سروده است. یکی از این اشعار زیبا بدین شرح است:
«یَا آلَ بَیتِ رَسولِ الله حُبُّکُمُ       فَرضٌ مِنَ الله فی القُرآنِ أنزَلَهُ
کَفاکُم مِن عظیمِ القَدرِ أنّکُم         مَن لَم یُصلِّ عَلَیکُم لَا صَلَاةَ لَهُ.[4]
ای خاندان نبوّت، محبّت شما فرضی است که از جانب خداوند در قرآن آمده است. همین در عظمت شأن شما کافی است، آن کس شما را در نماز درود نگفت، نمازی ندارد.» این تنها بخشی از ده‌ها روایاتی بود که در ذیل این آیه آمده که بیان شده است.

پی‌نوشت:

[1]. الکشاف، زمخشری، دارالکتب العلمیة، بیروت: ج1، ص219
[2]. تفسیر الکبیر، فخر رازی، دارالکتب العلمیة، بیروت: ج27، ص143
[3]. تاریخ مدینة دمشق: ابن‌عساکر، دارالکتب العلمیة، بیروت: ج42، ص65
[4]. دیوان الإمام، شافعی، دارالکتب العربی، بیروت: ص95

نویسنده: محمد یاسر بیانی