در صفحات گذشته گفته شد كه پس از امام على بن ابيطالب عليه السلام پيروان آن حضرت به امامت امام حسن بن على عليه السلام گرويدند و سپس به امامت امام حسين بن على عليه السلام اما پس از شهادت امام حسين عليه السلام ، شيعيان به چند دسته تقسيم شدند.
1 - گروهى به امامت امام على بن الحسين عليه السلام روى آوردند.
2 - گروهى قائل به توقف و پايان امامت پس از امام حسين عليه السلام گرديدند
3 - گروهى قائل به امامت از فرزندان امام حسن و امام حسين عليه السلام گرويدند كه شاخه هاى زيديه را تشكيل دادند كه ذكر آنها گذشت
4 - پيروان امام سجاد عليه السلام كه پس از آن حضرت به امامت حضرت باقر عليه السلام ايمان آوردند و شاخه اصلى شيعه اماميه و تنها اقليت وفادار به اسلام محمدى - علوى را تشكيل دادند. نوبختى و اشعرى از اين شاخه به الشيعه العلويه ياد مى كنند كه تا پايان دوره امامت ائمه به همين نام شناخته مى شوند.
5 - گروهى از شيعه دنبال روى فردى به نام عمر بن رياح شدند. وى از مردم اهواز بود.
6 - پس از شهادت امام باقر عليه السلام پيروان راستين آن امام ، به امامت حضرت جعفر بن محمد الصادق عليه السلام روى آوردند و گروهى به امامت محمد بن عبدالله بن حسن (كه ذكر ان گذشت ) گرويدند
7 - گروهى دنباله روى مغيره بن سعيد گرديدند كه مبلغ محمد بن عبدالله بن حسن بود و گفته بود كه وى مهدى موعود و زنده است مغيره بن سعيد عجلى اهل كوفه بود كه در سال 119 ق كشته شد.
گويند مغيره سرانجام ادعاى نبوت كرد و قائل به تجسيم گرديد. او خداوند را شبيه مردى دانست كه از نور است و داراى اندام مى باشد اندامهاى او به صورت حروف هجا است : (الف ) قدمهاى اوست ، (عين ) ديدگان وى (ها) فرج او است .
8 - گروه بتريه پيروان سليمان بن جرير، از فرقه زيديه كه ذكر آن گذشت
9- پس از شهادت امام صادق عليه السلام گروهى به امامت امام موسى بن جعفر گرويدند كه همان شيعه علويه باشند.
10 - گروهى قائل به عدم مرگ امام صادق عليه السلام شدند كه وى زنده است و مهدى موعود است و سرانجام ظاهر خواهد شد اين گروه را ناووسيه گويند.
ناووس از مردم بصره بود وى را عبدالله بن ناووس يا عجدون بن ناووس ‍ مى گفتند اين گروه ، امامت را در امام صادق عليه السلام تمام شده مى دانند.
11 - گروهى به امامت اسماعيل بن جعفر گرويدند كه فرقه اسماعيليه را تشكيل مى دهند و ذكر آنها گذشت
12 - پس از شهادت امام هفتم عليه السلام پيروان خالص آن حضرت به امامت على بن موسى عليه السلام گرويدند كه همان شيعه علويه باشند.
13 - گروهى به امامت عبدالله بن جعفر الصادق عليه السلام معروف به عبدالله افطح گرويدند عبدالله اندكى پس از رحلت پدر بزرگوارش در گذشت اين گروه در تاريخ به فطحيه معروف است وجه تسميه او به فطح بخاطر نقصى بود كه در پاداشت گويند عبدالله گرايش به مرجئه داشت گويند او فردى كم دانش بود و از مذهب چيزى نمى دانست
14 - گروهى قائل به توقف امامت در امام موسى بن جعفر شدند اين گروه را واقفيه گويند.
اين گروه را ممطوريه و موسويه نيز گفته اند
اين گروه براى عقايد خود دستاويزهائى داشت و امام هشتم را وكيل پدر مى دانستند نه جانشين او
اين گروه واقفيه بزرگترين گروه واقفيه در تاريخ اماميه محسوب مى شوند، چرا كه بخش بزرگى از شيعيان در اين فرقه جاى گرفتند واژه ممطوره لقبى است منفى و زشت كه پيروان امام هشتم به اين گروه داده اند: ( ما انتم الا كلاب ممطوره ) : يعنى (شما چيزى جز سگهاى باران خورده نيستند)
15 - گروه ديگرى مسئله مرگ امام هفتم را با ترديد تلقى كردند و گفتند تا امام بعدى با دليل براى ما روشن نشود، بر امامت امام موسى بن جعفر باقى هستيم اين گروه نيز به واقفيه پيوند خورده اند و لقب ممطوره به آنان نيز گفته مى شد
16 - گروه ديگرى از پيروان امام هفتم دنباله روى محمد بن بشير كوفى از موالى بنى اسد شدند و گفتند كه امام هفتم نمرده است و اصلا در زندان نبوده ، او قائم و مهدى است . امام هفتم محمد بن بشير را جانشين خود نموده و انگشترى خود را به وى سپرده و كارهايش را به او واگذار كرده و خود غايب شده است امام علوم و اسرار را نيز به محمد بن بشير سپرده است محمد اجازه دارد كه بعد از خودش هر كس را بخواهد، به امامت تعيين نمايد بنابراين هر كس از فرزندان امام هفتم كه ادعاى امامت كند، پاك نهاد نباشد و ريختن خون او واجب است .
از واجبات الهى تنها نماز و روزه واجب است و بقيه اعمال ، انجام آنها ضرورتى ندارد. نزديكى و ازدواج با محارم جايز است . اين فرقه به تناسخ و حلول نيز قائل بوده است .
17 - پس از شهادت امام على بن موسى الرضا عليه السلام پيروان راستين حضرتش به امامت فرزند بزرگواش محمد بن على الجواد (عليه السلام ) گرويدند كه همان شيعه علويه باشند.
18 - گروهى به امامت (احمد بن موسى بن جعفر) روى آوردند و گفتند كه امام كاظم (عليه السلام ) پس از امام رضا به امامت (احمد) وصيت كرده است .
پيروان اين فرقه را (احمديه ) گويند. احمد بن موسى برادر حضرت (امام على بن موسى )، خود از پيروان امامت امام على بن موسى الرضا (عليه السلام ) بود و پس از عزيمت (امام رضا) از (مدينه ) به (خراسان )، حضرت (احمد بن موسى ) در جهت يارى برادرش به (ايران ) آمد و چون به (شيراز) رسيد، در آن شهر در گذشت و در همانجا دفن شد. آرامگاه آن حضرت تا مدتها ناشناخته ماند. تا كه در دوره اتابكيان فارس ، مقبره حضرتش شناسائى گرديد و بنائى بر آن ساخته شد و مدرسه اى نيز در جنب آن تاءسيس ‍ گرديد. اين آرامگاه امروز به نام شاه چراغ شناخته مى شود و زيارتگاه اراتمندان اهل بيت عصمت و طهارت است .
19 - گروهى به امامت موسى بن محمد الجواد ملقب به مبرقع گرويدند. وى از علويان بزرگ مقيم كوفه بود كه در سال 256 هجرى به قم هجرت كرد و در آن شهر درگذشت و هم اكنون آرامگاه وى زيارتگاه شيعيان است . پيروان وى اندكى بعد به امامت على النقى عليه السلام گرويدند. موسى در سال 296 هجرى در قم درگذشت .
20 - پس از شهادت امام على النقى ، گروهى پيرو فردى به نام محمد بن نصير نميرى گرويدند. وى خود را ابتدا پيامبر جديد معرفى كرد. او از ياران و اصحاب امام جواد و امام على النقى و حتى امام حسن عسكرى قلمداد شده است . گويند محمد بن نصير ادعاى بابيت كرد. (ابوجعفر محمد بن عثمان ، نايب خاص حضرت بقية الله (عج ) وى را لعن نمود. اين فرقه را (نصيريه ) نيز گويند. اين فرقه قائل به (حلول ) بود و معتقد بودند كه (خداوند) در (امامان ) حلول كرده است.
اين فرقه به (ازدواج با محارم ) متهم است . پس از او گروهى دنبال پسرش (احمد) را گرفتند. و گروهى دنبال روى (احمد بن ابى الحسن بن محمد بن محمد بن بشر بن زيد) را اختيار كردند.
21 - پس از شهادت امام يازدهم (عليه السلام ) گروهى به امامت برادرش جعفر معروف به جعفر كذاب گرويدند. گويند جعفر پس از برادرش ادعاى امامت كرد و وجود فرزند امام حسن عسكرى (حضرت بقية الله (عج ) را انكار نمود. جعفر كذاب در سال 271 هجرى در سن 45 سالگى درگذشت .
22 - گروهى ديگر اعتقاد پيدا كردند كه امام حسن عسكرى عليه السلام زنده است و مهدى موعود مى باشد كه غيبت كرده و رجعت خواهد كرد.
23 - گروهى به امامت جعفر كذاب معتقد بودند، منتهى از طريق نص ‍ امام على النقى بروى .
24 - گروهى به ادامه امامت عسكرى و رجعت او پس از رحلتش ‍ معتقد بودند.
25 - گروهى معتقد به امامت جعفر كذاب بودند، از طريق نص امام عسكرى بروى .
26 - گروهى به امامت محمد فرزند متوفاى امام هادى معتقد بودند كه : مهدى موعود همان است و قيام خواهد كرد.
27 - گروهى معتقد به انقطاع امامت شدند كه امامت در امام عسكرى تمام مى شود.
28 - گروهى منكر وجود فرزند امام عسكرى شدند. آنان مى گفتند كه امام عسكرى در دوران حيات خود فرزندى نداشته است و هشت ماه پس از درگذشت امام ، فرزندى به دنيا آمده است .
29 - گروهى به امامت على فرزند امام عسكرى گرويدند كه دو سال قبل از رحلت آن حضرت متولد گرديده بود.
30 - گروهى معتقد به امامت فرزندى از امام عسكرى كه از يكى از همسران آن حضرت متولد شود، بودند.
خلاصه آنكه (شهرستانى ) تعداد فرقه هاى شيعه پس از امام حسن عسكرى (عليه السلام ) را دوازده فرقه نوشته است . در منابع شيعه چهارده فرقه آمده است . (اشعرى ) در (المقالات ) پانزده فرقه نوشته است . (طوسى ) نيز چهارده فرقه را برشمرده است . (نوبختى ) نيز چهارده فرقه گفته است .(213)