پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_ در سال‌هاى اوليه دهه بيست، انتشار آثار و مقالات ضد دينى افزايش يافت و جامعه مذهبى را با سيل پرسش‌ها و شبهات جديد روبرو كرد و انديشمندان مذهبى را به تأمل واداشت. در اين زمان، كسروى مشهورترين سردمداران جريان ضدمذهبى محسوب مى‌شد و در كنار وى علی اکبر حکمی زاده با انتشار جزوه‌اى كوچك به نام اسرار هزارساله، باعث شد موجى از پاسخ‌گويى در ميان نيروهاى مذهبى ایجاد شود، از جمله امام خمینی (رحمةالله‌علیه) نیز کتابی را در رد این شبهات نگاشت.

علی اکبر حکمی زاده قائل به  دیدگاه قرآن‌ بسندگی و نفی حجیت احادیث در دین است و قرآن را تنها منبع قابل استفاده در استنباط معارف و احکام دینی می‌داند و معتقد است که برای تمام مسائل و امور دینی، باید از قرآن بهره‌گیری کرد.[1] ایشان  دلایلی را برای رد و انکار حجیت احادیث ذکر کرده است که از جمله این دلایل، ناسازگاری و تعارض برخی از احادیث با یکدیگر است. ایشان تعارض برخی از روایات موجود در کتب اصولی شیعه را دلیل بر انکار حجیت سنت قرار داده است و در این زمینه می‌نویسد: «بیشتر این احادیث، خودشان با هم  نمی‌سازند و در میان کتاب‌های حدیثی این نوع از روایات بسیارند.»[2]

در نقد و پاسخ به این ادعای حکمی زاده، باید گفت که:
اولا: ما نیز قبول داریم که احادیث متعارضی وجود دارد و به همین دلیل است که برای استنباط معارف و احکام از احادیث، تخصص لازم است؛ ولی اکثر این تعارضات با اصول و قواعد بیان شده در باب مرجحات، قابل حل است و کتب بسیاری از جمله کتب (اصول فقه) را برای حل این تعارضات نوشته‌اند.[3]

هم‌چنین می‌توان گفت که مؤلفان کتب اصولی، مرجّح‌هایی را برای گزینش یک سوی تعارض (در هنگام ناسازگاری و تنافی دو روایت) و حذف سوی دیگر، ارائه داده‌اند که در دانش اصول فقه، مقبول است و از این طریق می‌توان این تنافی و ناسازگاری را حل کرد. به عنوان مثال، شیخ طوسی که یکی از محدثان متقدم و صاحبان کتب اربعه حدیث است، کتاب استبصار را برای رفع تعارض احادیث نگاشته است که با مراجعه به مقدمه و متن این کتاب، بسیاری از راه حل‌های رفع تعارض اخبار مشخص می‌شود.[4]
علاوه بر این، بسیاری از تعارض‌ها، مانند تعارض عام و خاص، تعارض بدوی و غیر مستقر است و با قواعد فهم حدیث، قابل رفع شدن است و این امر را نمی‌توان دلیل برای انکار حجیت تمامی احادیث قرار داد.

ثانیاً: تنافی و تعارض و اختلافات علمی، در تمام علوم دیگر نیز وجود دارد؛ ولی این تعارض و تنافی را هرگز نمی‌توان سبب و دلیل و انکار برای کنار گذاشتن این علوم دانست.[5]

پی‌نوشت:
[1]. حکمی زاده، علی اکبر، اسرار هزار ساله، ص43، چاپ اول، بی جا.
[2]. همان، ص33.
[3]. احسانی فر لنگرودی، محمد، اسباب اختلاف الحدیث ص609-610، چاپ سوم، بیروت: موسسه علمی و فرهنگی دار الحدیث.
[4]. شیخ طوسی، الاستبصار فیما اختلف من الاخبار، ج1، ص4و5، چاپ اول، تهران: دارالکتب الاسلامیه.
[5]. خمینی، روح الله، کشف الاسرار، ص325.