پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_ خداوند تبارک و تعالی قرآن را به صورت نور و هدایت نازل کرده است و بیانگر همه چیز برای مردم است؛ پس دلیل نیاز به تفسیر قرآن چیست؟

در پاسخ به این سؤال می‌ توان گفت که یکی از دلایل نیاز به تفسیر برای قرآن این است که قرآن كريم، در بيان مطالب، از حداقل الفاظ و جمله‌ ها برای قالب ريزی معانی عميق استفاده كرده است.

این کتاب آسمانی تمام معارفی را كه بشر برای سعادت به آن نيازمند است، در حجم بسيار اندک از الفاظ، ارايه كرده است و اين امر سبب شده كه فهم بخشی از آيات، نيازمند تأمّل و دقت بيشتر و تحقيق عميق‌ تری برای پی بردن به مقصود خداوند باشد و از اين رو ضرورت ايجاب می‌ كند که تفسیری برای آیات قرآن وجود داشته باشد.

امام صادق (علیه‌السلام ) مى‌فرماید: «دستور اقامه نماز بر پیامبر (صلى‌الله‌علیه‌وآله) نازل شد، ولى کیفیت اقامه آن [تعداد رکعات آن] مشخص نبود، تا اینکه پیامبر خودْ این فرمان را براى مردم تشریح کرد.»[1]

هر چند قرآن در صدر اسلام نازل شده است، ولی مخاطبان آن، تنها مردم عصر نزول نیستند؛ بلکه پیام هدایت آن برای همه عصرها و دوره‌ ها و برای همه مردم بوده و چنین امری مستلزم ضرورت تفسیر قرآن مطابق با نیازها و مسائل هر عصر و زمان است؛ خصوصاً با توجه به تکامل فهم بشر و پیشرفت سریع علوم تجربی. بدین جهت وجود مفسرانی که بتوانند مسائل هر عصری را بر آیات قرآن عرضه و پاسخهای مناسب را ارائه کنند، ضروری است.[2]

تفسیر بطون قرآن و دریافت پیام درونی آنها که همان تأویل است و بررسی و پاسخ به شبهات و پرسشهای جدید نیز همواره «تفسیر عصری» را می‌طلبد؛ خصوصاً که قرآن کریم کتاب جاودانه و برای همه اعصار و زمانهاست. امام صادق (علیه‌السلام) در این خصوص می‌فرماید: «إِنَّ اللهَ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی لَم یَجعَلهُ لِزَمَانٍ دُونَ زَمَانٍ، وَ لا لِنَاسٍ دُونَ ناسٍ، فَهُوَ فِی کُلِّ زَمَانٍ جَدیدٌ وَ عِندَ کُلِّ قَومٍ غَضٌّ إلَی یَومِ القِیامة.[3] خداوند قرآن را برای زمان خاصی قرار نداده و برای مردم خاصی هم نازل نکرده، بلکه قرآن در هر زمان و نزد همه مردم تا روز قیامت، شاداب و زنده است.»

سیره پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله) و اصحاب در تعلیم و تعلم قرآن بر این بود که علاوه بر قرائت قرآن، به آموزش و فراگیری معانی و نحوه عمل به مقتضای آن اهتمام ویژه‌ ای داشتند؛ حضرت علی (علیه‌السلام) فرموده است: پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله) تمام آیات قرآن را به من آموخت؛ هم تأویل و هم تفسیر آن را.[4] سیوطی عالم مشهور اهل سنت نیز گفته است: به همین خاطر، اصحاب زمان بسیار زیادی را برای فراگیری و حفظ یک سوره، صرف می‌کردند.[5]

به دلیل وجود همین مراتب است که تفسیر قرآن، امری ضروری است. این نیاز از سیره پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله) و صحابه و تدبر در اسلوب قرآن روشن می‌ شود و از طرفی عدم توجه به تفسیر قرآن و خودداری از تفسیر و منع از آن، زیان‌های غیر قابل جبرانی را به حوزه تفسیر، علوم قرآن و معارف اسلامی وارد می‌کند.

پی‌نوشت:
[1]. کلینی، الکافی، ج1، ص286.
[2]. محمد هادی، معرفت، التفسیر الأثری الجامع، ج1، ص34.
[3]. محمد باقر، مجلسی، بحارالانوار، ج2، ص280.
[4]. مجاهد، تفسیر مجاهد، ج1، ص68.
[5]. سیوطی، الاتقان، ج2، ص176.