پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_ در قرآن و روایات اسلامی اعم از شیعه و سنّی بر مودّت و محبّت اهل‌بیت پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) تأکید فراوان شده است؛ و این تنها بدان جهت نیست که آنان ذریهٔ پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) و از نسل اویند، بلکه از آن جهت است که آنان دارای فضایل و کمالات، و به عبارت دیگر جامع همه صفات کمال و جمالند؛ به تعبیر دقیق‌تر، مظهر صفات جمال و جلال الهی‌اند. لذا در حقیقت، دوست داشتن آنان با آن جامعیت، محبّت به خوبی‌هایی است که در آنان، به نحو کامل تجلّی نموده، و منبع همهٔ این خوبی‌ها خداوند متعال است. پس در حقیقت محبت و اظهار عشق و ارادت قلبی به اهل‌بیت (علیهم السّلام) محبت و اظهار ارادت به خداوند متعال است و از آن جا که محبّت، نیرویی است که انسان را به سوی محبوب سوق می‌دهد، پس از جنبهٔ تربیتی، محبت به خوبان، انسان را به خوبی‌ها سوق می‌دهد.

اهل‌بیت کیانند؟
با مراجعه به کتاب‌های لغت و اصطلاح علما، و نیز کتاب‌های حدیث پی می‌بریم که مراد از اهل‌بیت پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) افراد خاصی هستند و اهل‌بیت، شامل تمام وابستگان نسبی و سببی انسان نمی‌شود.
الف) اهل‌بیت در لغت و عرف: ابن منظور افریقی در لسان العرب می‌گوید: «اهل انسان نزدیک‌ترین مردم است به انسان، و کسانی که آنان را به نسب یا دین جمع می‌کند».[1]
ب) اهل‌بیت (علیهم السّلام) در قرآن و سنت: در قرآن و روایات، اهل‌بیت پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) در مورد افراد خاصی رفته که همان رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) و امام علیّ و فاطمهٔ زهرا و حسن و حسین (علیهم السّلام) است. و بقیهٔ ذریّهٔ پاک نیز به آنان ملحقند، که همان 9 امام معصوم از فرزندان امام حسین (علیه السّلام) هستند. ام سلمه می‌گوید: هنگامی که آیهٔ «إنّما یریدالله لیذهب عنکم الرّجس اهل البیت و یطهّرکم تطهیرا» بر پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) نازل شده بود، ایشان علی و فاطمه و حسن و حسین (علیهم السّلام) را احضار کرده و فرمود: «اینان اهل‌بیت من‌اند».[2] امام حسین (علیه السّلام) فرمود: «انّا اهل‌بیت النبوة،[3] ما اهل‌بیت نبوّتیم».
احمد بن حنبل می‌گوید: هنگامی که آیهٔ «مباهله» بر پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) نازل شد، آن حضرت؛ علی و فاطمه و حسن و حسین (علیهم السّلام) را خواست آنگاه گفت: «بار خدایا اینان اهل‌بیت من هستند».[4]

دوستی اهل‌بیت (علیهم السّلام) در قرآن کریم
خداوند متعال در قرآن کریم می‌فرماید: «قل لا أسألکم علیه أجرا الّا المودّة فی القربی،[شوری / 23] «ای رسول ما به امت بگو من از شما اجر رسالت جز این نمی‌خواهم که مودّت و محبّت مرا در حقّ خویشاوندانم منظور دارید». این آیه معروف به آیهٔ مودت است، که در اغلب کتاب‌های تفسیر و حدیث و تاریخ نزول آن را در حق اهل‌بیت (علیهم السّلام) می‌دانند. سیوطی در تفسیر این آیه به اسناد خود از ابن عباس نقل می‌کند: هنگامی که این آیه بر پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) نازل شد، صحابه عرض کردند: «ای رسول خدا! خویشاوندان تو کیانند که مودت آنان بر ما واجب است»؟ حضرت (صلی الله علیه و آله و سلم ) فرمود: «علی و فاطمه و دو فرزندان او».[5]

دوستی اهل‌بیت (علیهم السّلام) در روایات
در روایات فریقین همانند قرآن کریم به طور صریح بر محبّت اهل‌بیت (علیهم السّلام) تأکید شده است. از جمله اینکه رسول‌الله (صلی الله علیه و آله و سلم) می‌فرمایند: «ادّبوا أولادکم علی ثلاث خصال: حبّ نبیّکم، و حبّ أهل‍بیته، و قراءة القرآن،[6] اولاد خود را بر سه خصلت تربیت کنید: دوستی پیامبرتان، دوستی اهل‌بیتش، و قرائت قرآن». همچنین امیرالمؤمنین (علیه السّلام) فرمود: «أحسن الحسنات حبّنا، و أسوأ السیئات بغضنا،[7] بهترین نیکی‌ها حبّ ما، و بدترین بدی‌ها بغض ما اهل‌بیت (علیهم السّلام) است».
دوستی اهل‌بیت دوستی رسول خداست؛ رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمود: «أحبّوا الله لما یغذوکم من نعمه، و أحبّونی لحبّ الله، و أحبّوا أهل بیتی لحبّی؛[8] خدا را دوست بدارید به جهت آنکه از نعمت‌هایش به شما روزی می‌دهد. و مرا نیز به جهت دوستی خدا دوست بدارید، و اهل‌بیتم را به جهت دوستی من دوست بدارید».
حبّ اهل‌بیت اساس ایمان است؛ رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمود: «أساس الإسلام حبّی و حبّ أهل بیتی،[9] اساس اسلام، دوستی من و اهل‌بیت من است» و نیز فرمود: «لکلّ شیء أساس، و أساس الإسلام حبّنا أهل البیت،[10] برای هر چیزی اساسی است و پایهٔ اسلام حبّ ما اهل‌بیت است».
حبّ اهل‌بیت (علیهم السّلام) عبادت است؛ رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمود: «حبّ آل محمّد یوما خیر من عبادة سنة، و من مات علیه دخل الجنّة،[11] یک روز دوستی آل محمّد، بهتر از یک سال عبادت است، و کسی که بر آن دوستی بمیرد داخل بهشت می‌شود».
دوستی اهل‌بیت (علیهم السّلام) نشانهٔ ایمان است؛ رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمود: «لا یؤمن عبد حتّی أکون أحبّ إلیه من نفسه، و أهلی أحبّ إلیه من أهله، و عترتی أحبّ إلیه من عترته، و ذاتی أحبّ إلیه من ذاته،[12] هیچ بنده‌ای ایمان کامل پیدا نمی‌کند، مگر در صورتی که من دوست‌داشتنی‌تر نزد او از خودش باشم، و نیز اهل‌بیتم از اهلش محبوب‌تر، و عترتم از عترتش دوست‌داشتنی‌تر و ذاتم از ذاتش محبوب‌تر باشد».
دوستی اهل‌بیت نشانه پاکی ولادت؛ پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) اشاره به علی (علیه السّلام) کرد و فرمود: «أیّها الناس إمتحنوا أولادکم به حبّه، فإنّ علیّا لا یدعوا إلی ضلالة، و لا یبعد عن هدی، فمن أحبّه فهو منکم، و من أبغضه فلیس منکم،[13] ای مردم! اولاد خود را به دوستی علی امتحان نمایید، زیرا او شما را گمنام نمی‌کند و از هدایت دور نمی‌سازد. پس هر یک از اولاد شما که علی را دوست بدارد از شماست، و هر کدام که او را دشمن بدارد از شما نیست».

منابع:

[1]. ابن منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب، بیروت، ج 11، ص 27 ـ 28، مادهٔ اهل، مفردات راغب مادهٔ اهل.
[2]. حاکم نیشابوری، مستدرک علی الصحیحین، ج 3، ص 158، ح 4705.
[3]. خطیب خوارزمی، موفق بن احمد، مقتل الامام حسین، قم، ج 1، ص 184.
[4]. احمد بن حنبل، مسند، مصر، ج 1، ص 18.
[5]. سیوطی، عبد الرحمن بن ابی بکر، در المنثور، قم، ج 6، ص 7. (ذیل آیهٔ مودّت).
[6]. کنز العمال، ج 16، ص 456، ح 45409.
[7]. علی بن ابی طالب، غرر الحکم، ج 1، ص 211، ح 3363.
[8]. ترمذی، سنن، ج 5، ص 664، ح 3789.
[9]. کنز العمال، ج 12، ص 105، ح 34206.
[10]. برقی، احمد بن محمد، المحاسن، قم، دار الکتب الاسلامیه، ج 1، ص 247، ح 461.
[11]. شبلنجی، مؤمن بن حسن، نور الابصار، قم، الشریف الرضی، ص 127.
[12]. طبرانی، المعجم الکبیر، ج 7، ص 86، ح 6416.
[13]. ترجمهٔ امام علی (علیه السّلام) از تاریخ دمشق، ج 2، ص 225، ح 730.