ماه رمضان
روزه گرفتن در شش روز ابتدای ماه شوال (بعد از عید فطر) بر اساس دیدگاه اکثر اهل سنت تأکید شده است و بر اساس دیدگاه احادیث شیعه، روزه گرفتن در دو یا سه روز ابتدایی ماه شوال (بعد از عید فطر) مکروه است و ثواب این روزه‌ها از روزه‌های مستحب دیگر کمتر است و به آن تأکید نشده است.
ماه رمضان، ماه مهمانی خداوند است؛ در این ماه پذیرایی‌های مختلف مهیا است، ازجمله اُنس با قرآن و اجر بی‌پایان تلاوت، اُنس با نماز، اُنس با دعا، روزه، فرصت سحر ماه رمضان، لیلةالقدر و گشوده شدن درهای رحمت و مغفرت و مضاعف کردن اجر و ثواب اعمال خیری که بندگان در این ماه انجام می‌دهند؛ اگر کسی وارد این ضیافت شد، از این پذیرایی بهره‌مند می‌شود.
روزه ماه مبارک رمضان یکی از احکام اسلامی است که در دین اسلام واجب شده است. همه‌ی فرق و مذاهب اسلامی روزه ماه مبارک رمضان را واجب دانسته و در این ماه روزه می‌گیرند، که این خود یکی از اشتراکات امت اسلام است، در این ماه عزیز همان‌گونه که همه‌ی مسلمین روزه‌دار هستند، باید متحد و یکدل در مقابل دشمنان اسلام ایستادگی کنند.
ماوردی برای تقویت قول شب ۲۷ به عنوان شب قدر، استدلالی را به ابی بن کعب و ابن عباس نسبت می‌دهد که هر دو دلیل مخدوش است؛ أبی خصوصیتی را برای شب قدر نقل می‌کند و می‌گوید آن را در روز ۲۷ ماه رمضان دیده که می‌توان اکنون نیز طبق آن شب قدر را مشخص کرد؛ از ابن عباس نیز محاسبه‌ای ذوقی از سوره قدر مخالف با قواعد عربی ذکر شده و اقوال معتبر دیگری برای وی از محدثان نقل شده است.
منطق دین زرتشتی، درباره روزه، متناقض است. از یک سو در اَوِستا (کتاب دینی زرتشتیان) آمده که روزه گرفتن نشانه‌ی یاران اهریمن است. از سویی دیگر، پیشوایان زرتشتی، پیروان این دین را به گونه‌ی خاصی از روزه (که بسیار سخت‌تر از روزه اسلامی است) امر کرده اند.
مغفرت الهی پاداشی است که خداوند برای روزه‌داران، در روز آخر ماه رمضان عطا خواهد کرد؛ ماه رمضان گناهان را مى‌سوزاند و پذیرایی معنوی خداوند در ماه رمضان، گشودن درهای رحمت و مغفرت و مضاعف کردن اجر و ثواب اعمال خیر بندگان است. باید از این پاداش الهی بهره بریم که هر كس در ماه رمضان آمرزیده نشود، تا رمضان آینده آمرزیده نگردد، مگر آن‌كه در روز عرفه در عرفات حاضر شود.
رهبر معظم انقلاب در مورد فواید استغفار می‌فرمایند: «فایده بزرگ استغفار این است که ما را از غفلت نسبت به خود خارج می‌کند؛ همچنین استغفار با نیّت صادقه، صفایی ایجاد می‌کند که باعث جلب رحمت الهی می‌گردد.» ایشان در مورد گستره تأثیر استغفار فرمودند: «در همه میدان‌های زندگی، این استغفار اثر دارد، ازجمله در جنگ، ثبات قدم و نصرت که مسئله عمومی و ملّی است.»
از چه چیز استغفار کنیم؟ یک دسته از گناهان، خلاف‌هایی است که انجام داده‌ایم، گناهانی به تعبیر رهبر انقلاب، گناهان چارواداری (مثل دروغ، غیبت، نگاه حرام، لمس حرام، غصب و امثال اینها)؛ یک بخش، گناهان باطنی، (گناهان پنهان) و یک دسته هم گناهان ترک فعل (کاری را باید انجام می‌دادیم، اقدامی باید می‌کردیم، امضایی باید می‌کردیم، بایستی یک حرکتی انجام می‌دادیم، امّا انجام ندادیم.)
در روایات متعددی است که بهترین دعاها یا در رأس دعاها، استغفار است؛ طلب مغفرت از پروردگار؛ استغفار امثال ما از نوعی از گناهان متعارف و معمولی و گرایش‌های حیوانی است؛ بعضی‌ها استغفارشان از ترک اولی است؛ بعضی ترک اولی هم نمی‌کنند، اما استغفار می‌کنند که این استغفار از قصور ذاتی و طبیعی انسانِ ممکن در قبال عظمت ذات مقدس پروردگار است که این استغفار اولیاء و بزرگان است.
امام سجاد (ع) به خداوند عرض می‌کند: «تو این باب را باز کردی به روی ما که به سوی عفو تو بشتابیم، از نعمت عفو و رحمت تو بهره ببریم. این در، درِ توبه است.» اولین قدم در توبه و انابه این است که به عیب کار توجه کنیم، بفهمیم گناهمان کجاست. از شخص خودمان هم شروع کنیم؛ از آدم‌های معمولی که تقصیر و گناه و خطا در کارشان زیاد است، تا انسان‌های برجسته و بندگان صالح خدا باید به سوی خداوند برگردند.
ماه رمضان، ماه خشوع، استغفار، بازگشت به خدا، خودسازی و ماه اخلاق است. رهبر انقلاب می‌فرماید: «یکی از دستاوردهای بزرگ ماه رمضان، توبه و انابه است.» ایشان در فرق بین توبه و انابه فرمودند: «توبه برگشت از راه غلطی که ما با گناهان خود، با غفلت‌های خود، آن راه را رفتیم و معنای انابه این است که توجه به خدای متعال پیدا کنیم برای حال و آینده؛ ... توبه مربوط به گذشته است، انابه مربوط به حال و آینده است.»
ازجمله ویژگی‌های ماه رمضان، امید رسیدن روزه داران به تقواست. رهبر انقلاب در سخنرانی‌های خود در ماه رمضان در مورد تقوا فرمودند محصول ماه رمضان، تقواست؛ ماه رمضان در ما ذخیره تقوا ایجاد می‌کند و در اثر تقوا، علم، هدایت، رحمت الهی، فلاح و رستگاری از سوی خداوند به انسان عطا می‌شود. تقوا به انسان فرقان و قدرت تشخیص حق از باطل می‌دهد و موجب می‌شود از قدرت‌های غیر خدا نترسیم.
ازجمله ویژگی‌های ماه رمضان، امید رسیدن روزه داران به تقواست. رهبر انقلاب در سخنرانی‌های خود در ماه رمضان در مورد تقوا سخن گفته‌اند؛ ازجمله تقوا را با عبارت‌های «به خود پرداختن»، «مراقبت از خویش»، «عنان خویش گرفتن»، « پروا کردن؛ ملاحظه کردن» و در تقابل با اغوای شیطان معنا کرده‌اند.
رهبر معظم انقلاب در سخنرانی‌های متعدد خود درباره موقعیت ماه رمضان در بین ماه‌های سال و نورانیت‌هایی که از ماه رمضان نصیب مؤمنین می‌شود، می‌فرمایند، به طور کلی عامل به معنویات در ماه رمضان، به نورانیت می‌رسد. این نورانیت‌ها برای رسیدن به اهداف والا، لازم است و توصیه می‌کنند که این نورانیت‌ها را برای بعد ماه رمضان حفظ کنید.