پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_ یوگا نامی آشنا برای عموم مردم می‌باشد. در شبکه‌های رادیویی، تلویزیونی و فضای مجازی با عکس‌ها، مطالب و کلیپ‌هایی مواجه می‌شویم که مباحث یوگا را تبلیغ می‌کنند. برداشتی که عموم افراد جامعه از یوگا دارند، این است که یوگا را یک ورزش می‌دانند.

بعضی مربیان یوگا در ایران بیان می‌کنند یوگایی که ما انجام می‌دهیم ورزش است و ارتباطی با یوگای باستانی هند که یک مکتب عرفانی است ندارد. در یوگای هند مباحثی مخالف دین، فرهنگ و آداب ایرانی وجود دارد. مثلا در هندوئیسم و ادیان شرق بحث کارما، تناسخ و... داریم که مکتب یوگا هم از این قاعده مستثنی نیست. مکتب هندوئیسم دارای 9 مذهب است، همانطور که بودیسم یکی از این مذاهب است یوگا نیز یک مذهب از هندوئیسم است. در یوگای هند و بعضی باشگاه‌های یوگای ایران، ادعا می‌شود با انجام مراحل یوگا انرژی‌های موجود در بدن را کنترل کرده و به آرامش و نشاط، سلامتی و... می‌رسیم.

یکی از دانشـمندان غربی بـه نـام دیویـد فونتانـا کـه متخصـص در زمینـه روانشناسـی است، کتـابی ارزشمند به نام «روانشناسی دین و معنویت »، نوشته است: «او معتقـد اسـت مسـأله انرژی (و بـه دنبـال آن، سیسـتم انرژی بـدن) بـا روش‌هـای دانشـگاهی قابـل اثبـات نیست. وی در این کتـاب می‌گوید: «درشـرایطی که پزشـکی قـادر نیست به سـنجش انرژی هـای ظریفی ماننـد«چی»[1] بپردازد، پزشـکان مجرّب چین و هنـد، تردیدی در وجود و نقش مهم آنها درشـفای جسم، ذهن و روح ندارند. پزشـکان غربی که روش‌های دانشـگاه‌های شرق را مطالعه کرده اند؛ این عقیده را اظهار می‌کنند که انرژی چی، با فناوری پزشـکی جدید، قابل سنجش نیست. بنابراین، گزاره‌های فوق از نظر تجربی قابـل اثبـات نیسـتند. بنـابراین آنچه در یوگـا درباره انرژی، بـدن‌های هفتگانه وچاکراها مطرح می‌شود؛ تنها حاصـل تجربه‌های درونی یوگی‌های هندي، مانند پاتانجلی و امثال او است. در اینجا می‌توان پرسید: آیا تجربه درونی چنین افرادی برای دیگران، حجت است و کورکورانه باید آن‌ها را پذیرفت.!؟»[2] در یوگای باستان هند و بعضی باشگاه‌های یوگای ایران، بحث انرژی مطرح است که هیچ دلیل علمی و تجربی در این زمینه نداریم که اثبات کننده این موضوع باشد.

برخی مربیان یوگا در ایران مدعی هستند هیچ فرقی بین یوگای ایران و هند نیست. در این مورد، هیچ تردیدی در رد و باطل بودن آن‌ها نیست. اما برخی مربیان باشگاه‌های یوگای ایران مدعی هستند، یوگای ایران ارتباطی با یوگای هند ندارد و آنها سعی می‌کنند یک وضعیت‌های جسمی و ذهنی داشته باشند تا استرس و اضطراب زندگی را رفع و به آرامش و شادی برسند؛ در این وضعیت باید همیشه این نکته را مد نظر داشت که باشگاه‌های یوگا در ایران،  مخرج مشترک‌های خود با یوگای باستانی هند را کامل حذف کنند. مثلا دوازده آسانا[3] پاتانجلی کتاب یوگا سوترا را انجام ندهند، نمادها و وسایلی که نشان از ارتباط باشگاه‌های یوگای ایران با یوگای هندی است را حذف کنند؛ به هیچ عنوان از سبک دکوراسیون آشرام‌های[4] هندی مانند کاسه تبتی، سوزاندن عود، شمع، نقش و نگارهای خدایان، مجسمه‌ها و... استفاده نکنند. سرودها و مانتراهای هندی نخوانند و...

در بخشی از باشگاه‌های یوگای ایران به اسم ورزش یوگا، مکتب باستانی یوگای پاتانجلی را ترویج می‌کنند و این رفتارها نهایتاً به پرستش بت‌های هندی ختم می‌شود. لذا مربیان یوگا در ایران باید توجه کنند که خط قرمز و مرزی برای دوری از یوگای باستانی داشته باشند. توجه به تفکیک و دوری از یوگای باستانی، کمک می‌کند مروجان مکتب یوگای باستانی نتوانند به راحتی از میان اعضای باشگاه‌های یوگای ایران عضوگیری کنند. در هر صورت باید توجه داشت مبنا و اساس یوگای ورزشی به یوگای هندی بر می‌گردد و آسیب‌های احتمالی متوجه یوگاکاران ایرانی هم هست. بهتر است یک قید یا پسوند هم به عنوان یوگا در ایران اضافه شود، مثلا یوگای ورزشی، یوگای ایرانی یا... تا تفکیک بین این دو مسیر مشخص باشد.
 

 پی‌نوشت:
[1]. انرژی حیات. انرژی کیهانی.
[2]. دیوید فونتانا، روانشناسی دین و معنویت، محقق: ساوار، الف، نشر اديان، قم، 1385، ص 124.
[3]. حرکات جسمانی.
[4]. عبادتگاه، معبد.

محمد جواد نصیری