پایگاه جامع فرق ادیان و مذاهب_ وجود رویکردهای اعتدالی در بین سلفیان، پتانسیل و امکان بالقوه‌ای است، برای تغییر روند تند و تکفیری موجود در بین جریان‌های وهابی و یا جهادی. شناخت و ارتباط و تقریب با این گروه‌ها هم، راهی برای دور کردن این جریان‌ها از افراط است و هم تقویت این جریانات به‌حساب می‌آید که در استراتژی تقریب مذاهب، باید به آن توجه داشته و بر اساس آن خط حرکتی خود را تنظیم نماییم.
سلفیه زیدی نیز، خود یکی از این جریانات است که اگر در دامن اندیشه تکفیری وهابیت نیفتد، رویکردی تقریبی و معتدل دارد. محمد بن علی الشوکانی از بزرگ‌ترین تئوری پردازان و با ابن الوزیر صنعانی از پایه‌گذاران سلفی در یمن هستند.
شوكانی را باید یك سلفی دانست و این را در آثار او به‌خوبی می‌توان مشاهده كرد. درباره صفات خبری، همان استدلال سلفیان را، با همان منهج سلفی تبین می‌کند و می‌نویسد: «حق این است كه فهم سلف، بهتر از خلف بوده و اصحاب و تابعان آیات و روایات را بر ظاهرش حمل كرده و از قیل و قال پرهیز می‌كردند. بنابراین باید همان راه سلف را رفت و از تفكر آن‌ها تبعیت كرد.»[1]
اما شوکانی دارای اندیشه‌های اعتدالی بسیاری می‌باشد. مهم‌ترین شاخصه این اعتدال، نظرات وی درباره تکفیر دیگر مسلمانان است.
«كفر دو نوع است. كفر عمل و كفر جحود. تمام كسانی‌كه قبوری هستند و قبور را احترام می‌كنند، كفرشان، كفر عملی است، نه كفر اعتقادی؛ زیرا تمام آنان توحید را به تمام معنا قبول دارند و اگر به آنان بگویی كه خدایی در كنار خدا بپذیر، اصلاً نمی‌پذیرند، اما شیطان بر آنان جلوه كرده است و توسل و شفاعت را قبول دارند. پس این افراد كافر اعتقادی نیستند و مسلمان محسوب می‌شوند.»[2]
شوكانی در ادامه در تقریر بیان ابن‌الامیر صنعانی می‌نویسد: «به‌نظر می‌رسد ابن‌الامیر اقرار به توحید ظاهری را در مسلمانی، كافی و مجرد تكلم به كلمه توحید را موجب احترام دانسته است.»
خود او نیز در جواب سؤال یكی از علمای بزرگ منطقه می‌نویسد: «توسل به پیامبر به نحو خاص اشكال ندارد، به این شرط كه برای زیارت قبر، به نزد قبر بیاید و خدا را به تنهایی بخواند و بگوید: اللهم انّی اسألك أن تشفینی و اتوسل الیك بما لهذا الصالح من العبادة لك... . تردیدی نیست كه این توسل جایز است، ولی باید برای محض زیارت به نزد قبر آید، نه برای توسل...»
باید این جریان‌های معتدل را شناسایی و راه‌های تقریب مذاهب را فراهم آوریم.[5]

پی‌نوشت:

[1]. شوكانی، التحف علی مذهب السلف، طنطا: دارالصحابه،1989، ص13.
[2]. الشوكاني، الرسائل السلفیة فی احیاء سنة خیر البریه، قاهره: مكتبة ابن‌تیمیه1411ص 200/205
[3]. همان، ص205
[4]. همان،ص214.
[5] برگرفته از مقاله مهدی فرمانیان، مقاله سلفیه و تقریب، مجله هفت‌آسمان، شماره 47،بی‌تا.