پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_ از نظر اوشو یک انسان برای پیمودن مسیر کمال و تعالی باید مراحلی را طی کند و پیمودن این مراحل است که او را  به تعالی و سعادت مورد نظر  او می‌رساند. یکی از آن مراحل چند گانه، آگاهی و هوشیاری پیدا کردن انسان‌هاست. در زیر به توضیح دیدگاه اوشو درباره چگونگی نائل شدن به کمال و تعالی توسط آگاهی مورد نظر او می‌پردازیم.
قدم اول، آگاهی است که هدف زندگی انسانی است. زندگی، با آگاهی است که بالندگی پیدا می‌کند و یوگا یکی از راه هایی است که آگاهی را رشد می‌دهد: «هدف زندگی، آگاه شدن است. تنها هدف، یوگا نیست؛ زندگی با آگاهی بیشتر و بیشتر، است که بالندگی پیدا می‌کند»[1]؛ زیرا «آگاهی همیشه از چیزی، آگاه است و همیشه کسی هست که آگاه باشد؛ ازاین‌رو، آگاهی بخشی، پاره‌ای از ذهن است.»[2]
راه آگاهی یافتن، مراجعه به جسم و توجه به آن است؛ زیرا آگاهی از جسم، تعادل و آسایش بیشتر را در پی‌خواهد داشت. اوشو می‌گوید: «نخستین قدم برای یافتن آگاهی، آن است که به جسم خود، توجه کنیم. وقتی از جسم خود، آگاه شدیم، معجزه‌ای روی می‌دهد؛ خیلی از کارهایی که عادت داشتیم انجام دهیم، به‌سادگی، ناپدید می‌شوند. جسم، آسوده‌تر می‌شود و از تعادل بیشتری، برخوردار می‌گردد.»[3]
ازنظر او «هیچ ارزشی بالاتر از آگاهی، نیست. آگاهی بذر الوهیت در توست. وقتی آگاهی به رشد کاملش رسید، تو به تحقق سرنوشت خود نائل گشته‌ای.»[4] و «آگاهی؛ شادی، سرور و رقص را به ارمغان می‌آورد و آزادی را به انسان هدیه می‌کند. (تو) آگاهی و تو خواهی ماند، این، هوشیاری توست، آنگاه‌که این را دانستی، از شادی خواهی رقصید. آگاهی، تو را به رقص خواهد آورد؛ زیرا برای نخستین بار خواهی دانست که آزادی چیست.»[5]
اوشو همچنین برای آگاهی گام‌هایی را برمی‌شمارد، که با طی کردن هر یک از آن‌ها آگاهی شخص، کامل‌تر می‌شود و هرچه آگاهی بیشتر شود، مسیر کمال، هموارتر و روشن‌تر خواهد بود.
گام اول: «دیدن بدن. آرام‌آرام از هر حرکت و از هر وضعیت بدن خود، آگاه و هوشیار خواهید شد. با افزوده شدن آگاهی شما معجزه‌ای روی می‌دهد و خیلی از کارهایی که قبلاً عادت داشتید، انجام دهید، به‌سادگی حذف خواهند شد.»
گام دوم: «آگاه شدن از افکارتان است؛ افکار شما از بدنتان بسیار ظریف‌تر هستند و البته خطرناک‌تر. هنگامی‌که از افکار خود، آگاه می‌شوید، بسیار شگفت‌زده خواهید شد که درونتان چه می‌گذرد... و متوجه می‌شوید که چه ذهن دیوانه‌ای دارید و این دیوانگی، بر هر آنچه انجام می‌دهید، و انجام نمی‌دهید، تاثیرمی‌گذارد.»
گام سوم: «آگاه شدن از احساسات و هیجانات؛ این، ظریف‌ترین لایه وجودی شما و مشکل‌ترین آن است، ولی اگر بتوانید از افکار خود، آگاه شوید، با این مرحله، تنها یک‌قدم فاصله خواهید داشت. کمی آگاهی بیشتر، نیاز است که احساسات و هیجانات شما ظاهر شوند.»
گام چهارم: «آگاهی نهایی؛ این نوعی از آگاهی است که باعث می‌شود انسان، کاملاً بیدار و روشن شود. در این مرحله است که انسان، به اشراق می‌رسد و تنها انسان‌های به اشراق رسیده، می‌دانند این مرحله چیست. بدن، لذت را می‌شناسد، ذهن، شادی را تجربه می‌کند، دل، خوشحالی را درک می‌کند و فقط افرادی که در مرحله چهارم قرار دارند، می‌دانند سرور و بهجت چیست. سرور درونی، هدف سیر و سلوک عرفان است و آگاهی، جاده ای است که به این مقصد می‌رسد.»[6]
 اوشو می‌گوید، انسان باید به طبیعت خود بازگردد، به درون و باطن خویش فرو رود و از وجود درونی خویش، آگاه شود؛ او در زمان رسیدن به خودآگاهی، به انسانی فهیم، تبدیل‌شده، پیام‌های عرفانی را درک می‌کند. [7]
در آخر باید توجه کرد که در دیدگاه اوشو، آگاهی درباره جسمانیت، برای همه افراد بشر، ممکن است و سالک طریق کمال، با دیگران، هیچ فرقی ندارد. گام‌هایی که اوشو برای آگاهی برمی‌شمرد؛ مثلاً، آگاهی یافتن از بدن، افکار و احساسات، مراحل دشواری به نظر نمی‌آیند و آگاهی از آن‌ها برای همگان، ممکن است و به طی طریق و تسلیم مرشد بودن نیازی نیست. مرحله نهایی که اوشو فرض می‌کند، روشن‌ضمیر شدن و درک لذت است، درصورتی‌که بعضی از لذت‌ها، ازجمله لذت‌هایی که اوشو در نظر دارد، بین انسان‌ها مشترک است. [8]

پی‌نوشت:

[1]. اشو، مراقبه، هنر وجد و سرور، ترجمه فرامرز جواهر نیا، تهران، نشر فردوس، ص 25.
[2]. اوشو، الماس‌های اوشو، ترجمه: مرجان فرجی، تهران، نشر فردوس، ص 262
[3]. اوشو، در هوای اشراق، ترجمه: فرشید قهرمانی و فریبا قهرمانی، تهران، نشر کتاب آوند دانش، ص 101.
[4]. الماس‌های اوشو، ترجمه: مرجان فرجی، تهران، نشر فردوس، ص 151
[5]. همان، ص 13.
[6]. اوشو، اولین و آخرین رهایی، ترجمه فرشید قهرمانی، تهران، نشر آویژه، ص 9.
[7]. اوشو، در هوای اشراق، ترجمه: فرشید قهرمانی و فریبا قهرمانی، تهران، نشر کتاب آوند دانش، ص 101
[8]. سایبان خودساخته عرفان مدرن، اسماعیل عبد اللهی، نشر پژوهشگاه باقرالعلوم،  ص147

برای مطالعه بیشتر بنگرید به کتاب «سايبان خود ساخته عرفان مدرن» نوشته محمد اسماعيل عبداللهی.