پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_"نامه سرانجام" از کتاب‌های مهم در فرقه اهل حق به شمار می‌رود. این کتاب مجموعه‌ای از سروده‌های بزرگان اهل حق است که در قرن هشتم هجری قمری توسط سلطان اسحاق و یارانش به رشته تحریر درآمده، کلام یا خزانه یا سرانجام گویند. [1] در باور فرقه اهل حق، سرانجام کتاب آسمانی یعنی الهام شده نه به معنای وحی اهل حق است که بخشی از آن، احکام آیینی است که پیروان این فرقه و سرسپردگان به سلطان حقیقت موظف و ملزم به اجرای آن هستند؛ منظور از آسمانی بودن سرانجام یعنی معارف آن ریشه در علم لدنی دارد که از عالم بالا بر سراینده الهام می‌شود. الهام بودن محتوای این کتاب بر مبنای اعتقاد به دونادون (تناسخ) است با این توضیح که برخی از رهبران و بزرگان یارسان، در قالب و دون پیامبران ایرانی چون زرتشت، مانی، مزدک به جهان آمده و به هدایت و ارشاد مردم پرداخته و آنان را به یکتاپرستی و توحید فراخوانده‌اند. مثلاً پیر بنیامین و پیرموسی و پیر داوود و شاه ابراهیم و بابا یادگار که جزو هفت‌تن هستند، در قالب‌های گوناگون از جمله بزرگان و پیران این فرقه در میان مردم ظاهر شده‌اند و در واقع کلام این بزرگان همان کلام هفت‌تن مقدس نزد اهل حق است.

در نگاه اهل حق، سرانجام، کلامی است که دربردارنده حقایق دین ازلی است که شامل عهد و میثاق ازلی حضرت حق و فرشتگان مقرب بوده که توسط سلطان تدوین شده است. وجه تسمیه این کتاب این است که این اثر که بخش وسیعی از آن به بیان آغاز و سرانجام دون سرایندگان در عالم عقل و عالم طبیعت پرداخته سرانجام نامیده شده است و همچنین از این‌ جهت که به آغاز و سرانجام دین یاری و سرگذشت و سرانجام یاران پرداخته سرانجام لقب گرفته و دارای شش بخش یا جزو است به نامه‌ای: بارگه بارگه، دوره هفتوانه، گلیم و کول، دوره چهل‌تن، دوره عابدین و خرده سرانجام می‌باشد. [2]

اشعار این کتاب‌ها به گویش گورانی تحت‌تأثیر لهجه‌های لکی و لری به اشعار ده هجائی و هشت هجائی سروده شده است. لازم به ذکر است که کلمه گورانی در اصل منسوب به گوران است و گوران نام یکی از طوایف مهم کرد بین سنندج و کرمانشاه می‌باشد که بیشتر پیرو دین اهل حق هستند. [3]

کتاب مذکور که از مهم‌ترین کتاب‌های فرقه اهل حق است، دیدگاه‌های متناقضی نسبت به مستند بودن و موثق بودن آن توسط بزرگان این فرقه اظهار شده است. [4] از آنجا که به ‌طور کلی کلام‌های یارسانی تا قرن دهم به شکل شفاهی بوده و از آن زمان به بعد مکتوب می‌گردند. نسخه‌های نوشته شده در آن زمان توسط کلام نویس امضا نشده و اغلب این نسخ با قدمت بیشتر از دویست سال، بدون اسم می‌باشند، اما از دویست سال پیش کلام نویس اسم خود را در آخر نسخه نوشته شده امضا می‌کند. کلام‌ها به‌خاطر گستردگی و پراکنده بودن آن نزد افراد یارسانی و نداشتن قدرت و فقر و ترس و فرار، هیچ‌گاه توسط سردمدار یارسانی گردآوری نمی‌شود... موضوع تدوین سرانجام هیچ‌گاه شکل نگرفت و شفاهی بودن کلام‌ها سبب گردیده تا در طول زمان از تعداد ابیات و بندهای آن رفته‌ رفته کاسته شود و یا به‌خاطر پیچیدگی معنای اصطلاحات حذف و یا جایگزینی واژه صورت گیرد.

اگر بپذیریم که آموزه‌های این کتاب، الهام شده از علم لدنی است و ریشه در علم انبیای الهی دارد، پس چرا آموزه‌های متناقضی با آموزه‌های ادیان آسمانی و پیام انبیای الهی دارد، که نمونه بارز آن باورمندی به دونادون و تناسخ و پیوند دادن همه آموزه‌های آیینی با این عقیده باطل است.

پی‌نوشت:

[1]. صفی‌زاده، صدیق، نامه سرانجام، صص 20 و 21

[2]. همان، ص11

[3]. صفی‌زاده، صدیق، اهل حق، پیروان و مشاهیر، ص 24

[].الهی، نورعلی، آثار الحق، ج2، ص102و صفی‌زاده، صدیق، نامه سرانجام، ص20 و القاصی، مجید، مجموعه آیین و اندرز و رمز یاری، ص102