پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_ در برخی روایات، از شیوه پيامبر اکرم (صلی‌الله‌‌عليه‌وآله) گزارش شده است که ماه شعبان را روزه می‌گرفتند و یک یا دو روز آخر ماه را که به ماه رمضان متصل می‌شد، افطار می‌کردند[1] که این با ادعاى روزه داشتن همه شعبان توسط پيامبر (صلی‌الله‌‌عليه‌وآله)، در تعارض است و یا در برخی روایات نهی پیامبر از متصل کردن روزه ماه شعبان و رمضان حکایت شده است.[2]

در پاسخ به این ادعای تعارض در سیره پیامبر (صلی‌الله‌‌عليه‌وآله)، با فرض اینکه هر دو سوى تعارض معتبر است، می‌توان این‌گونه گفت که احاديث، دلالت كننده بر وصل كردن روزه ماه شعبان به رمضان، ناظر به يك دوره از عمر پيامبر (صلی‌الله‌‌عليه‌وآله) و احاديث ديگر، ناظر به دوره ديگرى از عمر شريف حضرت است. شیخ حر عاملی در ذیل روایت افطار پیامبر (صلی‌الله‌‌عليه‌وآله) در آخر شعبان می‌‌نویسد: «از این روایت برداشت می‌شود که در بعضی از سال‌ها پیامبر بین ماه شعبان و رمضان فاصله می‌انداخت و روزه نمی‌گرفت.»[3] با استناد به چند حديث می‌توان دریافت، شيوه روزه دارى پيامبر خدا (صلی‌الله‌‌عليه‌وآله) در طول زندگى حضرت، متفاوت بود؛[4] البته در سال‌هاى پايانى عمر شریف پیامبر(صلی‌الله‌‌عليه‌وآله)، حضرت بر يك شيوه عمل می‌کرد.[5]

بنابراین احاديثى كه بر روزه‌دارى پيامبر (صلی‌الله‌‌عليه‌وآله) در برخى از روزهاى شعبان دلالت مى‌كنند، ناظر به دوره ابتدايى يا ميانى روزه دارى پيامبر (صلی‌الله‌‌عليه‌وآله) هستند كه ايشان تنها برخى از روزهاى ماه شعبان را روزه مى‌گرفتند و همه ماه شعبان را روزه نمى‌گرفت و برخى احاديث ديگر نيز ناظر به دوره پايانى عمر شریف حضرت با تغيير شيوه روزه دارى سال‌های قبل است و از روزه ماه‌هاى ديگر كاسته و بر روزه دارى شعبان افزوده است تا جایی که چنان در ماه شعبان روزه می‌گرفتند که گويى روزه ماه شعبان را به ماه رمضان متّصل كرده‌اند. احاديث فراوانى، وصل كردن روزه اين دو ماه را از سوى پيامبر (صلی‌الله‌‌عليه‌وآله) تأييد مى‌كنند.[6] گاه پيامبر (صلی‌الله‌‌عليه‌وآله) به روزه شعبان و رمضان بسنده نمى‌كرد و رجب را نيز مى‌افزود و سه ماه پياپى را روزه مى‌گرفت.[7]

در روایتی هم که نهى پيامبر (صلی‌الله‌‌عليه‌وآله) از متصل کردن روزه شعبان و رمضان از سوى پيامبر (صلی‌الله‌‌عليه‌وآله) روايت شده،[8] ادامه روایت نشان می‌دهد که این نهی، نهی تحریمی نیست بلکه فرمودند، اين دو، دو ماه خداوند هستند و روزه اين دو ماه، كفاره گناهان قبل و بعد از اين دو ماه است.
بنابراین وصل کردن روزه ماه شعبان و رمضان، حرام نبوده و این کار توسط پیامبر (صلی‌الله‌‌عليه‌وآله) و اهل بیت (علیهم‌السلام) انجام می‌شد و نهی، به جهت نشان دادن واجب نبودن این روزه‌هاست؛ زیرا در روایت نهی، اثر مترتب بر وصل روزه دو ماه آمده است و نیز در روایات دیگر، وصل روزه ماه شعبان به رمضان، سفارش شده است که سید بن طاوس روایت را به این معنی دانسته که کسی‌ که در ماه شعبان روزه نگرفته و می‌خواهد از اثرات روزه دو ماه شعبان و رمضان بهره بَرَد، سه روز پایانی ماه شعبان را روزه گرفته و به ماه رمضان متصل کند.[9]

پی‌نوشت:
[1]. وسائل الشيعة، شیخ حر عاملی، ج۱۰، ص۵۰۴، ح۲۱. «كان رسول الله ص إذا دخل شعبان يصوم فی أوله ثلاثا، وفی وسطه ثلاثا، وفی آخره ثلاثا، وإذا دخل شهر رمضان أفطر قبله بيومين ثم يصوم.»
[2]. اصول کافی، کلینی، ج4، ص92. «عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ ع قَالَ: كَانَ رَسُولُ اللَّهِ ص يَصُومُ شَعْبَانَ وَ رَمَضَانَ يَصِلُهُمَا وَ يَنْهَى النَّاسَ أَنْ يَصِلُوهُمَا وَ كَانَ يَقُولُ هُمَا شَهْرَا اللَّهِ وَ هُمَا كَفَّارَةٌ لِمَا قَبْلَهُمَا وَ لِمَا بَعْدَهُمَا مِنَ الذُّنُوبِ.»
[3]. وسائل الشيعة، شیخ حر عاملی، ج۱۰، ص۵۰۴. «أقول: هذا محمول على أنه كان يفصل بينهما فی بعض السنين لما مر.»
[4]. «سیره پیامبر (ص) در روزه مستحبی»
[5]. اصول کافی، کلینی، ج4، ص90. «عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: كَانَ رَسُولُ اللَّهِ ص أَوَّلَ مَا بُعِثَ يَصُومُ حَتَّى يُقَالَ مَا يُفْطِرُ وَ يُفْطِرُ حَتَّى يُقَالَ مَا يَصُومُ ثُمَّ تَرَكَ ذَلِكَ وَ صَامَ يَوْماً وَ أَفْطَرَ يَوْماً وَ هُوَ صَوْمُ دَاوُدَ ع ثُمَّ تَرَكَ ذَلِكَ وَ صَامَ الثَّلَاثَةَ الْأَيَّامِ الْغُرِّ ثُمَّ تَرَكَ ذَلِكَ وَ فَرَّقَهَا فِي كُلِّ عَشَرَةِ أَيَّامٍ يَوْمَا خَمِيسَيْنِ بَيْنَهُمَا أَرْبِعَاءُ فَقُبِضَ عَلَيْهِ وَ آلِهِ السَّلَامُ وَ هُوَ يَعْمَلُ ذَلِكَ.» پيامبر (صلی‌الله‌‌عليه‌وآله) در آغاز، چندان پى در پى روزه مى‌گرفت كه گفته مى‌شد، ديگر افطار نمى‌كند و هميشه روزه‌دار خواهد بود و گاه آن‌قدر افطار می‌کرد که گفته می‌شد، دیگر روزه نمی‌گیرد. پس از مدّتى، به شيوه حضرت داود (عليه‌السلام)، يك روز در ميان، روزه مى‌گرفت. پس از آن، سه روز اول هر ماه را روزه مى‌داشت و در پايان، يك روز از هر ده روز را يعنى پنجشنبه ابتدا و انتهاى ماه و نيز چهارشنبه ميانى را روزه مى گرفت و بر همين روش تا هنگام وفات باقى ماند.
اصول کافی، کلینی، ج4، ص91. «قُبِضَ النَّبِيُّ ص عَلَى صَوْمِ شَعْبَانَ وَ رَمَضَانَ وَ ثَلَاثَةِ أَيَّامٍ فِي كُلِّ شَهْرٍ أَوَّلِ خَمِيسٍ وَ أَوْسَطِ أَرْبِعَاءَ وَ آخِرِ خَمِيسٍ.» پيامبر (صلی‌الله‌‌عليه‌وآله) از دنيا رفت در حاليكه ماه شعبان و ماه رمضان و سه روز هر ماه يعنى : پنجشنبه اوّل ، چهارشنبه وسط و پنجشنبه آخر ماه را روزه مى‌گرفت.
[6]. دعائم الإسلام، قاضی نعمان، ج1، ص284. «قَالَ عَلِيٌّ ع كَانَ رَسُولُ اللَّهِ ص يَصُومُ شَعْبَانَ وَ رَمَضَانَ يَصِلُهُمَا ...»
ثواب الأعمال و عقاب الأعمال، شيخ صدوق، ص60. «عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ ع قَالَ: كَانَ رَسُولُ اللَّهِ ص يَصُومُ شَعْبَانَ وَ شَهْرَ رَمَضَانَ ...»
[7]. دعائم الإسلام، قاضی نعمان، ج1، ص284. «... وَ إِنَّهُ كَانَ كَثِيراً مَا يَصُومُ أَيَّامَ الْبِيضِ وَ هِيَ يَوْمَ ثَلَاثَةَ عَشَرَ وَ يَوْمُ أَرْبَعَةَ عَشَرَ وَ يَوْمُ النِّصْفِ مِنَ الشَّهْرِ وَ كَانَ رُبَّمَا صَامَ رَجَبَ وَ شَعْبَانَ وَ رَمَضَانَ يَصِلُهُنَ‌.»
[8]. اصول کافی، کلینی، ج4، ص92. «عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ ع قَالَ: كَانَ رَسُولُ اللَّهِ ص يَصُومُ شَعْبَانَ وَ رَمَضَانَ يَصِلُهُمَا وَ يَنْهَى النَّاسَ أَنْ يَصِلُوهُمَا وَ كَانَ يَقُولُ هُمَا شَهْرَا اللَّهِ وَ هُمَا كَفَّارَةٌ لِمَا قَبْلَهُمَا وَ لِمَا بَعْدَهُمَا مِنَ الذُّنُوبِ.»
[9]. «سفارشاتی برای آخرین روزهای ماه شعبان»