نقل متفاوت نظر احمد بن حنبل در مورد امام صادق علیهالسلام
خلاصه مقاله
أحمد بن حنبل، یکی از امامان چهارگانه فقهی اهل سنت است، او از خواص اصحاب شافعى بوده و پيوسته ملازم وى بود. نَسَب او به ذُوالثدیه رئيس خوارج منتهى مىگردد؛ از احمد بن حنبل در مورد امام صادق (علیهالسلام) سؤال شده و جواب او به دو صورت نقل شده است، در یک نقل از میمونی آوردهاند که احمد بن حنبل امام صادق (علیهالسلام) را تضعیف کرده و حدیث ایشان را دارای اضطراب میداند، در نقل دیگری از میمونی ایشان را موثق و دارای احادیث قوی شمردهاند، که نقل تضعیف کردن امام صادق (علیهالسلام)، به دلیل شواهدی که در کتابهای دیگر از نقل میمونی آمده، تقویت میشود. در مورد موضع او نسبت به امام صادق (علیهالسلام)، مزی در تهذیب الکمال، ذهبی در میزان الاعتدال، و ابن حجر عسقلانی در تهذیب التهذیب چیزی نقل نکردهاند.
متن مقاله
أبوعبدالله أحمد بن محمد بن حَنْبَل، یکی از امامان چهارگانه فقهی اهل سنت است، او در سال 164 هجری قمری بهدنیا آمد و در سال 241 هجری قمری در بغداد از دنیا رفت ودر باب حرب بغداد دفن شد.[1]
در مورد شخصیت احمد بن حنبل اختلافاتی در کتابهای اهل سنت وجود دارد؛ در مورد شخصیتش مریدان و معتقدان به مذهب او، غلو بسیاری کردهاند و از طرفی مخالفان او هم که تابع مذاهب دیگر فقهی هستند، عیوبی برای او برشمردهاند.[2]
همچنین در دو مورد از عقاید احمد بن حنبل که در بین باقی عقاید او شاخص است، یکی جریان قدم و حدوث قرآن و دیگری نقش او در عقیده تربیع خلفا در بین اهل سنت، او تاثیرگذار بوده است.[3]
غیر از اختلافاتی که در این مسائل در مورد احمد بن حنبل وجود دارد، در زمینه نظرات او در مورد راویان و روایات نیز گاهی اقوال متناقض از وی نقل کردهاند.
بهطور مثال نظر احمد بن حنبل را در مورد امام صادق (علیهالسلام) بررسی میکنیم:
کتاب «العلل ومعرفة الرجال لأحمد بن حنبل، به روایت مروذي وغيره» نظرات احمد بن حنبل در باره راویان است که این کتاب دو تحقیق دارد، با تحقیق دکتر وصى الله بن محمد عباس که در هند به چاپ رسیده و با تحقیق صبحی سامرائی که در عربستان چاپ شده است؛ این کتاب چند روایت از اقوال احمد بن حنبل را بیان کرده، قسمت اول کتاب روایت مروزی از احمد بن حنبل؛ قسمت دوم کتاب روایت صالح فرزند احمد بن حنبل از او و قسمت پایانی کتاب، روایت میمونی از احمد بن حنبل است.
در چاپ هند، و در روایت مروزی از سؤالی که درباره امام صادق (علیهالسلام) از احمد پرسیده، آمده: «یحیی بن معین از او روایت نقل کرده و او را بهطور ضعیف جرح کرد»، که در چاپ عربستان هم همین عبارت آمده است.[4]
و در قسمت آخر کتاب، روایت میمونی از احمد بن حنبل، در چاپ هند، امام صادق (علیهالسلام) تضعیف شده و او را مضطرب الحدیث دانسته، ولی در چاپ عربستان، مورد وثوق و قوی الحدیث آمده است.[5]
درباره این اختلاف شواهدی وجود دارد که نسخه چاپ هند را تأیید میکند و این شواهد کتابهایی هستند که این قول احمد را نقل کردهاند، کتابهای «موسوعة أقوال الإمام أحمد بن حنبل في رجال الحديث وعلله»، «منهج الامام احمد فی اعلال الاحادیث» و«المقترب في بيان المضطرب»، روایت میمونی از احمد بن حنبل را درباره امام صادق مانند کتاب چاپ هند آوردهاند.[6]
بنابراین احمد بن حنبل، امام صادق (علیهالسلام) را جرح کرده است، ولی این قول او را کتابهای جرح و تعدیل ازجمله تهذیب الکمال، تهذیب التهذیب، میزان الاعتدال و لسان المیزان، که اقوال را جمع کرده و در شرح حال افراد میآورند، نقل نکردهاند.
پینوشت:
[1]. وفيات الأعيان، ابن خلکان، ج1، ص64.
[2]. «اختلاف در شخصیت احمد بن حنبل»
[3]. «تاثیرگذاری احمد بن حنبل در مسائل اجتماعی و عقیدتی»
[4]. «سَأَلته عَن جَعْفَر بن مُحَمَّد فَقَالَ قد روى عَنهُ يحيى وَلينه.» الجامع في العلل ومعرفة الرجال لأحمد بن حنبل، احمد بن حنبل، به روایت مروذي وغيره، تحقیق: وصى الله بن محمد عباس، الدار السلفية، بومباى – الهند، 1408ق، ص68.
«سَأَلته عَن جَعْفَر بن مُحَمَّد فَقَالَ قد روى عَنهُ يحيى وَلينه.» من كلام أحمد بن حنبل في علل الحديث ومعرفة الرجال، احمد بن حنبل، رواية المروذي وغيره، تحقیق: صبحي سامرائي، ص52.
[5]. «360 - وجعفر بن مُحَمَّد ضَعِيف الحَدِيث، مُضْطَرب.
361 - وَأَبوهُ أَبُو جَعْفَر مُحَمَّد بن عَليّ بن حُسَيْن ثِقَة، قوي الحَدِيث.» الجامع في العلل ومعرفة الرجال لأحمد بن حنبل، احمد بن حنبل، به روایت مروذي وغيره، تحقیق: وصى الله بن محمد عباس، الدار السلفية، بومباى – الهند، 1408ق، ص201.
«25 - وجعفر بن مُحَمَّد بن عَليّ بن حُسَيْن ثِقَة قوي الحَدِيث
26 - وَأَبوهُ أَبُو جَعْفَر مُحَمَّد بن عَليّ بن حُسَيْن ثِقَة قوي الحَدِيث.» من كلام أحمد بن حنبل في علل الحديث ومعرفة الرجال، احمد بن حنبل، رواية المروذي وغيره، تحقیق: صبحي سامرائي، ص161. جهت مشاهده تصویر کتابی که این مطلب را تأیید میکند کلیک کنید.
[6]. «وقال المروذى: سألته (يعني أبا عبد الله) عن جعفر بن محمد. فقال: قد روى عنه يحيى ولينه. «سؤالاته»
وقال الميموني: قال أبو عبد الله: جعفر بن محمد، ضعيف الحديث، مضطرب. «سؤالاته»
وقال أبو داود: سمعت أحمد. قال: علي بن زيد، وجعفر بن محمد، وعاصم بن عبيد الله، وعبد الله بن محمد بن عقيل، ما أقربهم من السواء، ننقاد بهم. «سؤالاته».» موسوعة أقوال الإمام أحمد بن حنبل في رجال الحديث وعلله، محمود محمد خلیل، عالم الكتب، 1417ق، ج1، ص202، ش390، شرح حال جعفر بن محمد بن على بن الحسين بن علي بن أبي طالب.
«وكذلك جعفر بن محمد ضعفه بأنه مضطرب الحديث.» منهج الإمام أحمد في إعلال الأحاديث، بشير علی عمر، ج1، ص296.
«قال أحمد بن حنبل: ضعيف الحديث، مضطرب، وقال أيضاً: قد روى عنه يحيى ولينه.» المقترب في بيان المضطرب، أحمد بن عمر بازمول، ج1، ص231، شرح حال جعفر بن محمد بن علي بن الحسين بن علي بن أبي طالب.
افزودن نظر جدید