پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_ برخی از اعتقادات و آموزه‌ها و حتی آئین‌های عبادی، که در تصوف رایج است، در اسلام مورد تأیید نبوده ولی مشابه آن اعتقاد و آئین را در عرفان‌ها، آئین و مذاهب دیگر می‌بینیم.
عرفان هندو ازجمله عرفان‌های است که برخی از اعتقادات و آئین‌های تصوف را می‌توان در آن دید، که نشان‌گر اشتراکات زیادی بین عرفان هندو و تصوف است. یکی از آن‌ها ذکر و وردهای مخصوصی است که صوفیه با روش و هیئت خاصی ادا می‌کنند و بسیار مورد توجه آن‌ها است. به عقیده فوکر، این قضیه در اصل از عادات هندی است. [تاریخ تصوف در اسلام، ص 166] یکی دیگر از نشانه‌های مشترک این دو مکتب، ضرورت برگزیدن پیر و مرشد و احترام و تقدیس فوق‌العاده و اطاعت بی‌چون‌ و چرا از وی است. در تصوف مرشد، چنان عظمت دارد که مرید باید خود را همچون مرده‌ای تسلیم او نماید. در هندو نیز یوگا آیین عملی و سرّی و طریق سیر و سلوک است ... و این میسر نمی‌شود مگر به اضافه و تعلیم مرشدی که خود به پایه مقام "زنده آزادی" رسیده باشد. پس یوگا آیین سرّی است که از مرشد به مریدی طی سلسله‌های معنوی از سینه به سینه منتقل‌شده است. [ادیان و مکتب‌های فلسفی هند، ص 630] سقوط تکلیف از جمله موارد تشابه هندو و تصوف است. اوپانیشاد (یکی از متون مقدس هندیان) می‌گوید: «وقتی ما دانستیم روح جهانی در ماست، دیگر از چه بهراسیم و که (چه کسی) را عبادت کنیم. [مقدمه اوپانیشاد، ص 104] این همان طرز تفکری است که در برخی از بزرگان صوفیه وجود داشته و معتقدند کسی که به مرتبه وصال رسید، دیگر عبادت و تکلیف برای آن معنا ندارد. با توجه به شباهت این اعتقادات و آموزه‌های صوفیانه با عرفان‌های هندو و عدم تأیید این اعتقادات و آموزه‌ها توسط اسلام، آیا بازهم باید تصوف را فرقه‌ای تمام اسلامی دانست؟!

پی‌نوشت:
غنی، قاسم، تاریخ تصوف در اسلام، انتشارات زوار، تهران، 1388، ص 166 پاورقی
شایگان، داریوش، ادیان و مکتب‌های فلسفی هندی، انتشارات امیرکبیر، تهران، 1394، ص 630
داراشکوه، محمد، ترجمه اوپانیشاد، ناشر کتابخانه طهوری، تهران، 1356، ص 104