پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_ داريوش بزرگ، شاه هخامنشی، به استنادِ ادعاهایِ باستانگرايان، يكی از نقاط اوج در تاريخ ايران باستان است. كتيبه بيستون، كه به دستور او بر سينه‌ی كوهی در حوالی كرمانشاه نگاشته شده، گويای حقايق بسياری از باورها و رفتارهای حكومت آرمانی هخامنشيان است. بخشی از آن را مرور ميكنيم. در این کتیبه، پیرامون نارضایتی مردم ماد از حکومت هخامنشی و قیام آنان علیه حاکمیت داریوش آمده است:

داريوش شاه گويد: مردی مادی فرورتيش نام در ماد برخاست. چنين به مردم گفت که من از تخمه هوخشتر هستم. پس از آن مادها که در کاخ او [ بودند ] نسبت به من نافرمان شدند به سوی آن فرورتيش رفتند (گرويدند) او در ماد شاه شد. داريوش شاه گويد: سپاه پارسی و مادی که تحت فرمان من بود کم بود. پس از آن من سپاه فرستادم. ويدرن نام پارسی بنده من او را سرکرده آنان کردم. چنان به آنها گفتم: آن سپاه مادی را که خود را از آن من نمی‌خواند بزنيد... اهورا مزدا مرا ياری کرد. به خواست اهورا مزدا سپاه من آن سپاه نافرمان را بسيار بزد... (كتيبه بيستون، ستون 2، بند 5-6).[1]

در ترجمه انگلیسی این متن می‌خوانیم:

 King Darius says: A certain Mede named Phraortes revolted in Media, and he said to the people: 'I am Khshathrita, of the family of Cyaxares.' Then did the Medes who were in the palace revolt from me and go over to Phraortes. He became king in Media.
King Darius says: The Persian and Median army, which was with me, was small. Yet I sent forth an[other] army. A Persian named Hydarnes, my servant, I made their leader, and I said unto him: 'Go, smite that Median host which does not acknowledge me.' Then Hydarnes marched forth with the army. When he had come to Media, at a city in Media called Maruš, he gave battle to the Medes. He who was chief among the Medes was not there at that time. Ahuramazda brought me help: by the grace of Ahuramazda my army utterly defeated that rebel host. On the twenty-seventh day of the month Anamaka [12 January 521] the battle was fought by them. Then did my army await me in a district in Media called Kampanda, until I came into Media.[2]

اما چند نکته:

- قیام فرورتیش (Fravartiš) علیه داریوش، یک قیام مردمی بود. در کتیبه می‌خوانیم که فرورتیش، دعوت خود را از "مردم" شروع کرد: «udapatatâ Mâdaiy kârahyâ avathâ» یعنی او به مردم ماد چنین گفت... واژه kârahyâ به معنی "مردم" است.[3] در ادامه نیز آمده است: مردم ماد (به پارسی هخامنشی: kâra Mâda) با او همراه شدند. در نتیجه او در میان مادها به پادشاهی رسید (Fravartim ašiyava hauv xšâyathiya abava Mâdaiy). از دیگر سوی، داریوش خود می‌گوید که آن دسته از مادها که طرفدار من بودند، در اقلیت بودند. و از میان مادها تعداد اندکی به سپاه من ملحق شدند.

- قیام مادها در اعتراض به هر چه که بود (و در متن کتیبه هم به آن اشاره نشده) سرکوب شد. لشکر داریوش، معترضین را به تعبیر کتیبه، "بسیار زدند". داریوش هم میگوید آنچه کردم به کمک و اراده اهورامزدا بود.

اکنون آیا به راستی، داریوش حق داشت چنین رفتار کند؟ آیا خشونت، سرکوب و تار و مار کردن معترضین جزو تعالیم اهورامزدا است؟ اگر داریوش چنین نمی‌کرد، چه اتفاقی در ایران‌زمین می‌افتاد؟ آیا ممکن بود که این سرزمین دچار هرج و مرج و سقوط شود؟ آیا برای حفظ شیرازه جامعه باید دست به خشونت زد؟ آیا چنین رفتارهایی از لوازم مدیریت جامعه است؟ قضاوت با خوانندگان.

پی‌نوشت:

[1]. متن كامل كتيبه بيستون، خبرگزاری میراث فرهنگی، ۲۷ آوریل ۲۰۱۱، بازبینی‌شده در ۲۹ ژانویه ۲۰۱۴، ستون 2، بند 5-6.
[2]. بنگرید به: The Behistun inscription (translation), by L.W. King and R.C. Thompson, (The sculptures and inscription of Darius the Great on the rock of Behistun in Persia, 1907 London), by livius.org, Column 2, Chapter 5-6.
[3]. بنگرید به: Scott L. Harvey, Winfred P. Lehmann, and Jonathan Slocum, Old Persian, Linguistics Research Cnter, The College of Liberal Arts, The University of Texas at Austin, Lesson 8, Nomber 40.
در این واژه‌نامه زبان پارسی باستان آمده است:
.kāra - noun; nominative singular masculine <kāra-> the people