پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_ دشمنی با امیر المؤمنین علی (علیه السلام)، امر تازه‌ای نیست. انکار فضایل و مناقب ایشان از همان زمان حیاتشان آغاز شده است و تا به امروز ادامه دارد. از جمله این فضایل، نزول آیه ولایت در شأن ایشان است که پس از خاتم‌بخشی ایشان در رکوع، نازل گردید. آیه ای که بی‌شک مهمترین دلیل قرآنی اثبات ولایت و خلافت بلافصل ایشان است. آیه ولایت: «إِنَّمَا وَلِيُّكُمُ اللَّـهُ وَرَ‌سُولُهُ وَالَّذِينَ آمَنُوا الَّذِينَ يُقِيمُونَ الصَّلَاةَ وَيُؤْتُونَ الزَّكَاةَ وَهُمْ رَ‌اكِعُونَ [مائده/ 55] ولىّ شما، تنها خدا و پيامبر اوست و كسانى كه ايمان آورده‌اند: همان كسانى كه نماز برپا مى‌دارند و در حال ركوع زكات مى‌دهند». تا چندین قرن پس از اسلام احدی چنین جرأتی به خویش نداده بود که صحت این واقعه را زیر سوال ببرد. چرا که امری مسلم و قطعی بوده و انکارش انکار بدیهیات شمرده می‌شد، به گونه ای که امروزه بعد از آن همه دشمنی‌های بنی امیه و بنی‌العباس و کتمان فضایل آن جناب، اسناد این واقعه در بین شیعه و سنّی متواتر و غیر قابل انکار است.

علاوه بر تواتر این ماجرا، در بین روایاتی که از طریق اهل سنت نقل شده است، تعداد زیادی از این روایات از منظر علمای رجال اهل سنت، از نظر سندی، صحیح می‌باشد که در ادامه سند دو روایت موجود در تفسیر ابن ابی‌حاتم که از بزرگترین تفاسیر اهل سنت است، مورد بررسی قرار گرفته است. علاوه بر اینکه علمای اهل سنت این کتاب و شخص نویسنده را مورد اعتماد می‌دانند، خود نویسنده در ابتدای کتاب بر صحت روایاتی که نقل کرده تایید کرده و می‌نویسد: «تحرّيت إخراج ذلك بأصحّ الأخبار إسناداً، وأشبهها متناً». یعنی تصمیم گرفتم که روایاتی که از نظر سندی صحیحتر و از نظر متنی، شبیه‌تر باشد را بیاورم.

روایت اول؛ «ابن أبي‌حاتم، عن أبي سعيد الأشج ثنا الْفَضْلُ بْنُ دُكَيْن أبو نعيم الأحول، ثنا موسى بن قيس الحضرمي، عن سَلَمَةَ بْنِ كُهَيْل، قال تصدق علي بخاتمه وهو راكع، فنزلت إنّما وَلِيُّكُمُ...[1] یعنی علی (علیه السلام) انگشتر خویش را درحالی‌که در رکوع بود، صدقه داد، سپس آیه "إنّما وَلِيُّكُمُ" نازل گردید».

بررسی نفر اول سند؛ ابن ابی‌حاتم: ابن تيمية می‌گوید: «ابن أبي‌حاتم يُعدّ من العلماء الأكابر الذين لهم في الإسلام لسان صدق، وتفاسيرهم متضمّنة للمنقولات التي يعتمد عليها في التفسير.[2] ابن ابی‌حاتم در زمره علمای بزرگی است که در اسلام زبان راستینی داشته‌اند و تفاسیرشان متضمن نقل‌هایی است که در تفسیر، به آنها اعتماد می‌شود.»
بررسی نفر دوم سند؛ أبو سعيد الأشجّ عبد الله بن سعيد بن الكندي: ذهبي می‌گوید: «قال أبو حاتم ثقة، إمام أهل زمانه.[3] ابوحاتم گفته است که ابن ابی‌حاتم ثقه (مورد اعتماد) و امام مردمان زمان خودش بوده است». ابن حجر نیز وی را توثیق نموده است.[4]
بررسی نفر سوم سند؛ الْفَضْلُ بْنُ دُكَيْن: ابن حجر گفته است: «ثقة ثبت، وهو من كبار شيوخ البخاري.[5] وی ثقه و مورد اعتماد بوده و از اساتید و شیوخ بزرگ بخاری است».
بررسی نفر چهارم سند، موسى بن قيس الحضرمي: يحيى بن معين درباره وی گفته که او ثقة است.[6] همچنین ذهبي‌ همین تعبیر را درباره وی به کار برده است.[7]
بررسی نفر پنجم سند؛ سَلَمَةَ بْنِ كُهَيْل: يحيى بن معين، عجلي، محمد بن سعد، أبو زرعة و أبو حاتم، وی را توثیق نموده و مورد اعتماد دانسته‌اند.[8]

روایت دوم: «حدثنا الربيع بن سليمان المرادي، ثنا أيوب بن سويد، عن عتبة بن أبي حكيم في قوله إنّما وَلِيُّكُمُ اللَّهُ وَرَسُولُهُ وَالَّذِينَ آمَنُواْ، قال: علي بن أبي طالب.[9] عتبة بن ابی‌حکیم درباره این قول خداوند متعال که "إنّما وَلِيُّكُمُ اللَّهُ وَرَسُولُهُ وَالَّذِينَ آمَنُواْ"، گفته است: علی بن ابی طالب(مصداق "الذین آمنوا" است).»

نفر اول سند؛ ابن ابی حاتم: همان‌طور که گفته شد وی از بزرگان مفسرین اهل سنت است که ابن تیمیه هم وی را مورد اعتماد دانسته است. نفر دوم سند، الربيع بن سليمان المرادي است که ابن حجر او را ثقه دانسته است.[10] نفر سوم سند، أيوب بن سويد است که ابن حجر العسقلاني درباره وی گفته است: «صدوق يخطئ،[11] راستگوست ولی اشتباهاتی هم داشت.» حاكم نیشابوری هم بعد از ذكر حديثی که او در سندش بوده است، می‌گوید: «صحيح على شرط الشيخين، ولم يخرجاه،[12] یعنی این حدیث بنا بر شرط شیخین (بخاری و مسلم) صحیح است، هرچند آن دو این را نقل نکرده‌اند». با این حال سندش صحیح است و ایوب بن سوید توثیق شده است. نفر چهارم سند هم عتبة بن أبي‌حكيم است که يحيى بن معين او را توثیق نموده است.[13]

همان‌طور که مشاهده گردید این دو روایت از نظر سند کاملا صحیح می‌باشند. اسناد صحیح دیگری هم در کتبی مثل تفسیر طبری برای این ماجرا نقل شده است که همه اینها دشمنی و تجاهل مخالفین اهل بیت (علیهم السلام) را نشان می‌دهد که وقیحانه این ماجرا را ساختگی شمرده و دروغین خوانده‌اند. به طور مثال ابن تیمیه -یکی از ریشه‌های وهابیت- در منهاج السنة می‌نویسد: «وقد وضع بعض الکذابین حدیثا مفترى أن هذه الآیة نزلت فی علی لما تصدق بخاتمه فی الصلاة وهذا کذب بإجماع أهل العلم بالنقل.[14] یعنی برخی از کذاب ها و دروغ گویان، حدیثی دروغین ساخته اند که این آیه در شأن علی، هنگامی که انگشترش را در نماز صدقه داد، نازل شده است».

منابع:

[1]. تفسير ابن أبي‌حاتم، المكتبة العصرية، تحقيق أسعد محمد الطيب، ج4، ص1162، ح 6551.
[2]. منهاج السنّة، ابن تيمية الحراني الحنبلي الدمشقي (المتوفى: 728هـ)، تحقیق محمد رشاد سالم، جامعة الإمام محمد بن سعود الإسلامية، الطبعة الأولى، 1986 م، ج7 ص179.
سير أعلام النبلاء، شمس الدين أبو عبد الله محمد بن أحمد الذَهَبي، تحقیق مجموعة محققين بإشراف شعيب الأرناؤوط، مؤسسة الرسالة، ج25 ص245.
[3]. الكاشف في معرفة من له رواية في الكتب الستة، شمس الدين أبو عبد الله محمد بن أحمد بن عثمان بن قَايْماز الذهبي (المتوفى: 748هـ)، تحقیق محمد عوامة أحمد محمد نمر الخطيب، دار القبلة للثقافة الإسلامية، مؤسسة علوم القرآن، جدة، الطبعة الأولى 1413 هـ، 1992 م، ج1 ص558.
[4]. تقريب التهذيب، ابن حجر، دراسة وتحقيق مصطفى عبد القادر عطا، الطبعة الثانية، 1415 هـ/ 1995 م.، دار الكتب العلمية، بيروت، ج1 ص497.
[5]. تقريب التهذيب، ابن حجر، دراسة وتحقيق مصطفى عبد القادر عطا، الطبعة الثانية، 1415 هـ/ 1995 م.، دار الكتب العلمية، بيروت، ج2 ص11.
[6]. الجرح والتعديل، ابن أبي حاتم الرازي، الطبعة الأولى، 1371 هـ/ 1952 م. مطبعة مجلس دائرة المعارف العثمانية، بحيدر آباد الدكن الهند، دار إحياء التراث العربي، بيروت، ج8 ص158.
[7]. الكاشف في معرفة من له رواية في الكتب الستة، شمس الدين أبو عبد الله محمد بن أحمد بن عثمان بن قَايْماز الذهبي (المتوفى: 748هـ)،تحقیق محمد عوامة أحمد محمد نمر الخطيب، دار القبلة للثقافة الإسلامية - مؤسسة علوم القرآن، جدة، الطبعة الأولى 1413 هـ - 1992 م، ج2 ص307.
[8]. تهذيب الكمال، المزي، تحقيق وضبط و تعليق: الدكتور بشار عواد معروف، الطبعة الرابعة، 1406هـ/ 1985 م، مؤسسة الرسالة، بيروت، ج 11 ص315.
[9]. تفسير ابن أبي حاتم، المكتبة العصرية، تحقيق أسعد محمد الطيب، ج4 ص1162، ح 6549
[10]. تقريب التهذيب، ابن حجر، دراسة وتحقيق مصطفى عبد القادر عطا، الطبعة الثانية، 1415 - 1995 م.، دار الكتب العلمية، بيروت، ج1 ص294.
[11]. تقريب التهذيب، ابن حجر، دراسة وتحقيق مصطفى عبد القادر عطا، الطبعة الثانية، 1415 - 1995 م.، دار الكتب العلمية، بيروت، ج1 ص118.
[12]. المستدرك على الصحيحين، للامام الحافظ أبي عبد الله الحاكم النيسابوري، وبذيله التلخيص للحافظ الذهبي، طبعة مزيدة بفهرس الأحاديث الشريفة، بإشراف د. يوسف عبد الرحمن المرعشلي، دار المعرفة، بيروت،، ج2 ص198.
[13]. تهذيب الكمال، المزي، تحقيق وضبط و تعليق: الدكتور بشار عواد معروف، الطبعة الرابعة، 1406 هـ/ 1985 م، مؤسسة الرسالة، بيروت، ج19 ص301.
[14]. منهاج السنّة، ابن تيمية الحراني الحنبلي الدمشقي (المتوفى: 728هـ)، تحقیق محمد رشاد سالم، جامعة الإمام محمد بن سعود الإسلامية، الطبعة الأولى، 1406 هـ/ 1986 م، ج2 ص 30.