تاریخچه

شروع تاریخ اسلام که همراه با بعثت پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) بوده، به طور واضح بیان شده است به گونهای که دوست و دشمن خود را در هر مسالهای که با اسلام در ارتباط است، بیان میکند تا کسانی که قصد دارند به وسیله تحریف در محتوای احکام و دستورات شرع مقدس برای خود در اسلام جایگاه و مقامی که بر اثر ایمان ظاهری نه واقعی...

یکی از منابع مهم که مبدأ نهضت تصوف اسلامی و منشاء آن محسوب است دیانت اسلام است که بهتدریج در طی تکامل و تطور عواملی از خارج گرفته و آنها را تحلیل و جذب کرد و به شکل فکر اسلامی درآورده است. اما یکی از منابع غیر اسلامی تصوف را فلسفهٔ نوافلاطونی ذکر کرده اند که در اینجا بهطور اختصار ذکر میکنیم. دکتر یحیی یثربی که از پژوهشگران عرصۀ...

مکاتب هندی تأثیر زیادی در تصوف اسلامی داشته است و به همین مناسبت میان عقاید صوفیه بهاصطلاح اسلامی و بعضی از مذاهب هندی شباهت آشکار وجود دارد و این خود دلیل بر تأثیرپذیری تصوف اسلامی از مکاتب هندی است. اسلام که به فاصله کمی بعد از ظهور، از حدود عربستان خارجشده و بهسرعت در هر جهت پیش میرفت، طولی نکشید که به سرحد...

درباره شکلگیری تصوف نظرات مختلفی وجود دارد. اما سه دسته کسانی که درباره صوفیه سخن گفتهاند که همان صوفیه، صوفی پژوهان و منتقدین تصوف هستند، درباره منشا شکلگیری تصوف گمانههایی را مطرح کردهاند، حتی در هر یک از طوایف مختلف، نظرات متفاوتی وجود دارد. در این میان نورعلی تابنده، قطب فعلی دراویش گنابادی با کنار هم قرار دادن...

شبلی با ورود به جرگهی تصوف، عنان تعادل را از کف داد و در بسیاری امور از افراطیون متصوفه گردید. وی جزء شطحگویان این مسلک شد و در این راه شاگردی حسین بن منصور حلاج را میکرد. حتی میگویند شطحیات وی از حلاج و بایزید نیز تندتر بوده است! شطحیات وی را روزبهان در شرح شطحیات و سراج در اللمع آوردهاند و مفصل بر آن شرح و تاویل زدهاند. شبلی در رابطه با اولین...

دنیای استکبار در عصر حاضر بهترین ابزار استیلای خود بر جوامع بشری و دینزدایی و گسترش اباحهگری در این جوامع را ایجاد انحراف در اصول و احکام توحیدی قرار داده و برای این منظور ذائقه و سلایق گوناگون را هم با ابداء فرقههای پر زرق و برق و عناوین فریبنده مدّ نظر داشته است.

ابوالقاسم گورکانی همان قطبی است که شیطان رجیم را به واسطهی سجده نکردن بر حضرت آدم و در اصل سرپیچی از امر خداوند شایستهی تحسین و تقدیر دانسته بود. او با تعبیراتی چون خواجهی خواجگان و سرور مهجوران در وصف ابلیس، کار شیطان را توجیه میکند و میگوید که وی به این دلیل از دستور سرپیچی کرد که غیر خدا را شایستهی سجده نمیدانست...

از جمله فرقههای صوفیه کرامیان میباشد. مهد این فرقه خراسان و بعد از بایزید بسطامی قوت گرفت و اساسیترین اعتقاد آنها تأکید بر توکل بود. پیروان این فرقه تا جایی بر توکل تأکید داشتند که در پی کسب و کار درآمدن را منافی با توکل دانسته لذا به بهانه تأسی از اهل صفه ترک کسب و کار گفته و به مسافرتهای طولانی بدون زاد و توشه روی آوردند درحالی که واقعیت داستان اهل صفه...

از عوامل اساسی که موجب دلزدگی و بریدن مردم از تصوف و در نتیجه افول آن گردید؛ دعوای مدعیان قطبیت بعد از نورعلیشاه بود. پس از نورعلیشاه عدهی زیادی از مریدان او که خود را دارای مقاماتی میدیدند، ادعا کردند که زمام امور دراویش پس از نورعلیشاه با ایشان است. مردم با دیدن این اقدامات خودخواهانه و جاهطلبانه، پی به ادعای دروغین صوفیان بردند و از ایشان فاصله گرفتند...

قلندریه در واقع جماعتی از صوفیه ملامتی که در حدود قرن هفتم هجری در خراسان و هند و حتی شام و بعضی بلاد دیگر شهرت و فعالیت داشتهاند. قلندریه بیشتر نوعی درویشهای خانه به دوش بودند تا یک طریقت. آنان هیچ قاعده و قانون یا آیینهای خاصی نداشتند و به رسوم مذهبی و اجتماعی مطلقا بی اعتنا بودند.

ابوسعید ابوالخیر تصوف را عین اسلام میداند و باید دید که مسلک صوفیگری با حجم زیادی از بدعتها و نو آوریها چه قرابت و نزدیکی با اسلام دارد؟ با اندکی دقت در میيابیم که وی از مذهبی پیروی میکند که تعریف خودشان را از اسلام دارند و نه اينکه تعریف پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) را از اسلام بيان نمايد!

عبدالرحمن بن احمد بن عطیّة عنسی دارانی معروف به ابوسلیمان دارانی از صوفیان قرن دوم و سوم، در حدود سال 140 هجری متولد شد، اما بر سر ولادتگاه او اجماع آرا وجود ندارد. برخی او را متولد داریا از روستاهای دمشق میدانند و برخی دیگر معتقدند که وی عراقی و از اهالی واسط است که بعدها در دمشق اقامت گزید...

عطار نیشابوری که معروف به تملّقگویی از بزرگان صوفی است، در مورد سهل تستری مینویسد: وی از محتشمان اهل تصوف بود و او به کار این طائفه بود و در این شیوه مجتهد بود و در وقت خود سلطان طریقت و برهان حق بود. از علمای مشایخ بود و امام عهد و معتبر بود و در ریاضیات و کرامت بی نظیر بود، وی شبانه روز در عبادت بود.

درباره منشاء ظهور تصوف سخنهاي فراواني گفته شده است. درحقيقت پيدايش مسلک تصوف را هر يک از اهل نظر به نوعي ديگر توجيه کردهاند. اما ينکه منشاء تصوف از زهد و پرهيز بوده است و بعدها با عقايد و آراء حکمي و اشراقي آميخته شده است، ظاهرا از ساير احتمالات طبيعيتر است. با اين همه درباره منشاء آن احتمالات ديگر هم دادهاند.