پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_ وهابیون در فضای مجازی فایلی صوتی از شهید مطهری را پخش کرده اند که در مقام بیان علل شیفته شدن ایرانیان به اسلام در زمان خلیفه دوم است. ایشان چند اتفاق تاریخی ازجمله سوزاندن کاخ سعد بن ابی وقاص و سفارش به عمروعاص در بردگی نگرفتن مردم آزاد را بیان می‌دارد و قصد دارد فرق حکومت اسلامی را با سلاطین ایرانی بیان کند و همین مطلب را علت گرایش ایرانیان به اسلام معرفی کند. وهابیون از این صوت سوء استفاده کرده و آن را اقرار عالم شیعه به عدالت خلیفه دوم قلمداد کرده‌اند.

در پاسخ به این مطلب می گوییم:
از علل اسلام آوردن طبقات پایین ایرانی، می توان تخفیف های مالیاتی و امتیازاتی که فاتحان برای اسلام آوردن قرار می دادند و نارضایتی مردم از حکومت خود، همچنین آزادی اعتراض به حاکمان در حکومت اسلامی و سادگی ظاهری مسئولین در ابتدای امر و سربازان مسلمان در مقایسه با حشمت و عظمت نیروهاى غیر مسلمان را برشمرد.(1)

در این راستا نیز چند گزارش از عملکرد خلیفه دوم، از ساده زیستی و مقابله با تجمل گرایی ایشان نقل شده است؛ ازجمله وقتی سعد بن ابی وقاص، پس از بازسازی شهر کوفه در سال 17 قمری، به عنوان والی کوفه به این شهر آمد، از خلیفه اجازه ساخت منزلی برای خویش گرفت؛ خلیفه نیز در پاسخ سعد نوشت: «منزلت را به گونه‌ای بساز که تو را از آب و باد حفظ کند.»(2) این جمله کنایه از این است که خانه‌ات را به صورت تجملی و اشرافی نساز. بعد از این نامه، وقتی به خلیفه خبر رسید که سعد، خانه مجللی ساخته است و درب آن را از چوب با طرح زیبا ساخته و بیرون منزل را نیز با گچ آراسته است، دستور داد که محمد بن مسلمه، روانه کوفه شود و درب منزل سعد را آتش بزند و گچکاری را خراب کند. محمد بن مسلمه نیز راهی کوفه شد و امر خلیفه را اجرا کرد.(3)

این برخورد خلیفه، اهمیت ساده زیستی را نزد او می‌رساند ولی ربطی به عدالت او ندارد، بلکه صحت آن جای تأمل دارد؛ زیرا این بنا و ساختمان، یا از اموال شخصی سعد بوده و یا از بیت المال مسلمین؛ در هر دو صورت، سوزاندن و خراب کردن آن، تلف و نابود کردن اموال است که این کار، خود کمتر از تصرفات نابجای سعد در بیت المال نیست.

در تاریخ، جهل علمی خلیفه به بسیاری از احکام و علوم گزارش شده است؛ ازجمله ندانستن امکان موت پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله)، شک کردن در نبوت حضرت، سقف قرار دادن برای مهریه زنان که خلاف شرع بود، حکم به سنگسار زن دیوانه و زن حامله، بالا رفتن از دیوار خانه به جهت نهی از منکر، تفضیل دادن برخی بر برخی دیگر در تقسیم بیت المال بر خلاف سنت نبوی، تغییر و تبدیل در احکام میراث، ندانستن حکم تیمم و ...(4)

یکی از خصوصیات خلیفه، خشونت و برخورد تند است که برخی صحابه با احتیاط، این مطلب را به عرض خلیفه رسانده‌اند.
مواردی که در صوت شهید مطهری نقل شده نیز از مواردی است که از روحیه خشونت طلبی خلیفه در کنار عدم علم او به احکام با روحیه ساده زیستی او جمع شده و نتیجه‌اش دستور به تخریب و آتش زدن اموال شخصی یا بیت المال گردیده است.

بر فرض اینکه این اتفاقات نشان دهنده عدالت باشد که نیست، با دو مورد رفتار عادلانه یک فرد، چیزی ثابت نمی شود. چه بسیار ستمگرانی که رفتار انسانی هم از آنان گزارش شده است. بنابراین کلام شهید مطهری ثابت می‌کند که اسلام و حکومت اسلامی (با تمام معایبش در دوران پس از رحلت پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله))، باز هم برای مردم تحت امر حکومت های سلطنتی، جذاب است.

پی‌نوشت:
1. «بررسی فتوحات خلفا و علل مسلمان شدن افراد سرزمینهای مفتوحه»
2. ابن عبدربه اندلسی، ابوعمر شهاب الدین احمد بن محمد، العقد الفرید، دار الكتب العلمية - بيروت، چاپ اول، 1404، ج4، ص287 و ج7، ص248. «ابن ما يكنك عن الهواجر وأذى المطر.»
3. ابن سعد، أبوعبدالله محمد، الطبقات الکبری، دار صادر - بیروت، چاپ اول، 1968 م، ج5، ص62.
4. سایت پایگاه امام علی، «فصل هشتم: در مطاعنى كه عمر بن خطّاب به آن مخصوص است»