پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_ منظـور از اولیـن قائـم از مـا اهـل بیـت (علیهم‌السلام) در روایـت امـام صـادق (علیه‌السلام) کیست؟

در روایتی آمده است: «عن كتاب حسين بن سعيد، و النوادر أَبُو اَلْحَسَنِ بْنُ عَبْدِ اَللَّهِ عَنِ اِبْنِ أَبِي يَعْفُورٍ قَالَ: دَخَلْتُ عَلَى أَبِي عَبْدِ اَللَّهِ عَلَيْهِ السَّلاَمُ وَ عِنْدَهُ نَفَرٌ مِنْ أَصْحَابِهِ فَقَالَ  يَا اِبْنَ أَبِي يَعْفُورٍ هَلْ قَرَأْتَ اَلْقُرْآنَ قَالَ قُلْتُ نَعَمْ هَذِهِ اَلْقِرَاءَةَ قَالَ عَنْهَا سَأَلْتُكَ لَيْسَ عَنْ غَيْرِهَا قَالَ فَقُلْتُ نَعَمْ جُعِلْتُ فِدَاكَ وَ لِمَ قَالَ لِأَنَّ مُوسَى عَلَيْهِ السَّلاَمُ حَدَّثَ قَوْمَهُ بِحَدِيثٍ لَمْ يَحْتَمِلُوهُ عَنْهُ فَخَرَجُوا عَلَيْهِ بِمِصْرَ فَقَاتَلُوهُ فَقَاتَلَهُمْ فَقَتَلَهُمْ وَ لِأَنَّ عِيسَى عَلَيْهِ السَّلاَمُ حَدَّثَ قَوْمَهُ بِحَدِيثٍ فَلَمْ يَحْتَمِلُوهُ عَنْهُ فَخَرَجُوا عَلَيْهِ بِتَكْرِيتَ فَقَاتَلُوهُ فَقَاتَلَهُمْ فَقَتَلَهُمْ وَ هُوَ قَوْلُ اَللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ: فَآمَنَتْ طائِفَةٌ مِنْ بَنِي إِسْرائِيلَ وَ كَفَرَتْ طائِفَةٌ فَأَيَّدْنَا اَلَّذِينَ آمَنُوا عَلى عَدُوِّهِمْ فَأَصْبَحُوا ظاهِرِينَ - وَ إِنَّهُ أَوَّلُ قَائِمٍ يَقُومُ مِنَّا أَهْلَ اَلْبَيْتِ يُحَدِّثُكُمْ بِحَدِيثٍ لاَ تَحْتَمِلُونَهُ فَتَخْرُجُونَ عَلَيْهِ بِرُمَيْلَةِ اَلدَّسْكَرَةِ فَتُقَاتِلُونَهُ فَيُقَاتِلُكُمْ فَيَقْتُلُكُمْ وَ هِيَ آخِرُ خَارِجَة يَكُونُ ثُمَّ يَجْمَعُ اَللَّهُ يَا اِبْنَ أَبِي يَعْفُورٍ اَلْأَوَّلِينَ وَ اَلْآخِرِينَ ثُمَّ يُجَاءُ بِمُحَمَّدٍ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ.[1] ابوالحسن بن عبدالله به نقل از ابن ابی یعفور می‌گوید: به محضر امام صادق (علیه‌السلام) رسیدم در حالی که چند نفر از اصحاب در نزد ایشان بود. پس فرمود: ای پسر ابی یعفور آیا قرآن خوانده‌ای؟ گفت گفتم بله این قرائت را خوانده‌ام. گفت من هم از همین قرائت سوال می‌پرسم نه از قرائت دیگر. گفت گفتم بله فدایت شوم. چرا قرآن فرمود برای این‌که موسی حدیثی به قومش گفت که تحملش نکردند و بر او در شهر خروج کردند. پس کشتند و کشته شدند و آنان را کشت. و برای این‌که عیسی حدیثی برای قومش گفت که تحملش نکرده و بر او در تکریت خروج کردند. پس کشتند و کشته شدند و آنان را کشت. و این سخن خداوند است که فرمود: پس طایفه‌ای از بنی اسراییل ایمان آوردند و طایفه‌ای کافر شدند. پس مومنان را بر دشمنانشان یاری دادیم و آنان پس از پیروزی آشکار شدند. و همانا او اولین قائم است که از میان ما اهل بیت قیام می‌کند. برای شما حدیثی می‌خواند که تحملش نمی‌کنید. پس بر او در منطقه دسکره (منطقه‌ای در عراق) خروج می‌کنید. پس با او جنگ می‌کنید و او با شما جنگ می‌کند و شما را می‌کشد و این آخرین خروجی است که اتفاق می‌افتد و سپس ای فرزند یعفور خداوند جمع می‌کند اولین و آخرین را و سپس حضرت محمد (صلی‌الله‌علیه‌وآلهوسلم) می‌آید (اشاره به رجعت).»
 پاسخ این‌که:
اولاً؛ امام صادق (علیه‌السلام) در مقام بیان سنت بیان حدیث و خروج مردم در عصر حضرت موسی و عیسی (علیه‌السلام) بوده و در پی ذکر این دو سنت؛ به قائمی اشاره می‌کند که پیش از او هیچ قائمی از اهل بیت (علیهم‌السلام) بر سنت قیام موسی و عیسی (علیهماالسلام) نبوده و او اولین نفر از میان دوازده قائم برحق است که بر اساس سنت موسی و عیسی (علیهماالسلام) حدیث (سخن تازه) می‌گوید و بر علیه‌اش خروج می‌کنند. بنابراین؛ منظور از قائم مذکور در این روایت، امام دوازدهم (علیه‌السلام) است که پیش از ایشان در بین امامان معصوم (علیه‌السلام) که همگی قائم بر حق بوده‌اند، کسی بر اساس سنت موسی و عیسی (علیهماالسلام) مبتلا به چنین مسالهای نشده‌اند. چنان‌چه امام صادق (علیه‌السلام) فرمود: «فَإِذَا هُوَ قَامَ نَشَرَهَا فَلَمْ یَبْقَ احَدٌ فِی اْلمَشْرِقِ وَ اْلمَغْرِبِ اَّلا لَعَنَهَا. پس زمانی که آن حضرت قیام کرده و پرچم رسول خدا (صلی‌الله‌علیهوآلهوسلم) را باز نمود، احدی در مشرق و مغرب باقی نمی‌ماند، مگر آن‌که ایشان را لعن و دشمنی کند.
ثانیاً؛ بر اساس شهادت تاریخ، حضرت موسی و عیسی (علیهماالسلام) هیچ‌گاه جنگ و نبردی با دشمنان خود نداشته و این نقل برخلاف سیره آنان می‌باشد.
ثالثاً؛ در بخش پایانی روایت، به عدم تکرار خروج و قیام اشاره کرده و بلافاصله به رجعت پیامبر (صلی‌الله‌علیهوآلهوسلم) تصریح می‌فرماید. با این حساب، قائم دوم و سوم و... از اهل‌بیت (علیهم‌السلام) معنایی نخواهد داشت زیرا روایت مذکور، خروج اولین قائم از اهل بیت (علیهم‌السلام) را همان آخرین خروج اهل بیت (علیهم‌السلام) دانسته‌اند. 
پی‌نوشت:
  [1]. بحارالانوار، علامه مجلسی، دار احیاء التراث العربی، بیروت، ج 7، ص 284.