پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_ در این نوشتار که در مورد چشم و نظر است سعی ما بر این است که با الهام از کلام نورانی خداوند و ائمّه اطهار (علیهم‌السلام) توصیه‌های مطمئن و مؤثری را به همراه رفتار‌ها مطرح شود. بنابراین باور اینکه هرکدام از ما با درجاتی مختلف تحت تأثیر امواج چشمی یکدیگر هستیم، باید در عمل نیز با یقین و باور وارد عرصه‌ی مبارزه و خنثی‌سازی شویم.
سفارش‌های ارزشمند دین در رابطه با چشم بد در سه محور قابل‌طرح است:
۱. توصیه‌هایی که خواندنی هستند:
انسان در تنهایی‌ها، در برابر تهاجمات شیاطین، بسیار ضعیف و عاجز می‌باشد. تصور مجموعه این واقعیت‌ها، وحشت و اضطرابی بزرگ به وجودمان مستولی می‌کند و به شتاب ما را در پی پناهگاهی مطمئن و غیرقابل تسخیر به این سو و آن سو می‌کشاند؛ که در این حالت حیرت خدا در قرآن می‌فرماید: «فَفِرُّوا إِلَی اللهِ إِنِّی لَکُم نَذیرٌ مُبِین»[1] «پس به‌سوی خدا فرار کنید؛ چرا که من برای شما از جانب خدا هشدار دهنده‌ای روشنگرم».
و در هر شرایطی به‌منظور غلبه بر ترس، اضطراب و آرامش ذکر «اَعُوذُ بِاللهِ مِنَ الشَّیطانِ اللَّعینِ الرَّجِیمِ» و.. پناهنده شد.
جهت دفع چشم‌زخم جنیان تلاوت سوره جن توصیه شده است در این‌باره حدیثی از امام صادق (علیه‌السلام) آمده است: «هرکس بسیار سوره‌ی جن را بخواند، هرگز در زندگی دنیا چشم‌زخم جن و سحر و جادو و مکر آن‌ها به او نمی‌رسد، و با محمد (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله) همراه خواهد بود».[2]
دو سوره‌ی آخر قرآن به نام «فلق» و «ناس» به دفع شرارت‌ها شهره هستند و از نسخه‌های فوق‌العاده مؤثر در کلام حضرات معصومین (علیهم‌السلام) می‌باشند.
مردی از امام رضا (علیه‌السلام) در مورد چشم و نظر پرسید، حضرت فرمود: «چشم هم اثر دارد، اگر از ضرر چشم ترسیدی، کف دستت را برابر صورتت (حالت قنوت) بالا بیاور و بخوان سوره‌های حمد، توحید، ناس و فلق را و دستت را بر پیشانی‌ات بکش که به اذن خدا نفع بخشد».[3] پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌وآله) برای حسن و حسین (علیهما‌السلام) این‌گونه تعویذ می‌خواندند: «اُعِیذُکُما بِکَلِماتِ اللهِ التّامَّة، مِن کُلِّ شَیطانٍ وَ هامَّةِ مِن کُلِّ عَینٍ لامَّةِ».
۲. دستوراتی که نوشتنی و همراه داشتنی هستند: مثل تعویذها و حرزها
در روایتی از امام رضا (علیه‌السلام) آمده است که فرمودند: «ای معمر! چشم‌زدن حق است؛ ورقی بردار و روی آن سوره‌های حمد، اخلاص، ناس، فلق و آیة‌الکرسی را بنویس و در غلاف شیشه عطر جای ده».[4]
۳. سفارش‌هایی که در رفتارها و عملکردها بایست رعایت شود: مانند رعایت اعتدال و عدم خودنمایی و تفاخر
استفاده از گردنبند یا انگشتر عقیق و فیروزه علاوه بر غم‌زدایی، عاقبت‌به‌خیری، برطرف‌کننده فقر، استجابت دعا و... به اذن خدا درهم شکننده‌ی موج‌های منفی نگاه‌های شوم خواهد بود.
تأثیر دودها و عودها؛ از رایج‌ترین دودکردنی‌های مرسوم میان مردم برای چشم‌زخم، خصوصاً آسیا و خاورمیانه، دانه‌ای به نام اسپند، کندر و برگ بعضی از گیاهان است.
در کلام نورانی از پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله) آمده است: «ریشه‌اش و شاخه‌اش غم و سحر را برطرف می‌کند و در دانه‌اش شفای هفتاد درد است؛ پس مداوا کنید به اسفند و کندر».[5]
چه کنیم که خود ویرانگر نباشیم؟
از مجموعه‌ی آنچه درباره‌ی چشم‌زخم در منابع دینی و همچنین تجارب افراد به دست ‌آمده، چنین نتیجه می‌گیریم که برخی افراد دارای نیروی عظیمی در چشمان خود دارند که با شرایطی در اشیاء و افراد تأثیر می‌گذارند لذا بنا به سفارش نبی اکرم (صلی‌الله‌علیه‌وآله) که می‌فرماید: «زمانی که یکی از شما از مال و خودِ برادر مسلمانش متعجب شد، باید بلافاصله بگوید (تَبارَکَ اللهُ اَحسَنُ الخالِقین)؛ زیرا که چشم زخم حق است و واقعیت دارد».[6]
امام صادق (علیه‌السلام) آب پاکی را بر تنویر افکار همگان ریخته و می‌فرماید: «چشم‌زدن حقیقت دارد؛ نه تو از چشم دیگران در امانی و نه دیگران از چشم تو؛ پس هرگاه از این جهت به هراس افتادی، سه بار بگو (ماشاءَاللهُ، لا قُوَّةَ اِلاَّ بِاللهِ العَلِیّ العَظِیمَ).»[7]
ولی از آنجایی که این اتفاقات از توان ما خارج است و به صورت غیر ارادی اتفاق می‌افتد، از نظر اسلام هیچ گناه و مسئولیتی در قبال آن‌ها متوجه ما نیست.[8]

پی‌نوشت:

[1] . سوره ذاریات، آیه ۵۰.
[2] . ناصر مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ج ۲۵، ص ۹۸.
[3] . بحارالأنوار، ج ۹۲، تهران: دارالکتب اسلامی، ۱۳۶۲، ص ۱۹۲.
[4] . بحارالأنوار، ج ۹۵، تهران: دارالکتب اسلامی، ۱۳۶۲، ص ۱۲۸.
[5] . بحارالأنوار، ج ۵۹، تهران: دارالکتب اسلامی، ۱۳۶۲، ص ۲۳۵.
[6] . احمد بن محمد، مسند حنبل، ج ۳، ناشر اسلامی، ۱۴۱۷ق، ص ۴۴۷.
[7] . بحارالأنوار، ج ۹۵، تهران: دارالکتب اسلامی، ۱۳۶۲، ص ۱۲۷.
[8] . زبیده خدایی، خدایا با چشم زخم چه کنم، قم: نشر قلم‌زنان، ۱۳۹۳، ص ۷۵.

جهت مطالعه بیشتر بنگرید به: زبیده خدایی، خدایا با چشم زخم چه کنم...