تاریخچه
صوفیه از شمار فرقه‌هایی است که در آداب و مناسک خود از دیگر ادیان و فرقه‌ها تأثیراتی گرفته است. در زمره فرقه‌هایی که صوفیه از آنها متأثر شده است، "فرقه مرجئه" می‌باشد و می‌توان گفت که عقیده مرجئه با تفکیک عمل از ایمان بستر مناسبی برای توجه عقاید تصوف، خصوصاً در مساله طریقت و شریعت و جواز ارتکاب معاصی فراهم ساخته است.
مورخین در احوال حسن بصری که از سران قدیمی صوفیه به‌حساب می‌آید و معاصر با پنج امام معصوم بوده است، چنین نگاشته‌اند که وی فردی غمگین و حزین بوده است. سؤال این است که آیا این حزن و حالت غم حالتی الهی بوده است یا پشت ماجرای غم چندین ساله‌ی سرکرده‌ی فرقه صوفیه آه مظلومی نهفته است؟ تاریخ، قسمت دوم سؤال را تأیید می‌کند. حزن و اندوه در دین اسلام و در باب زهد سفارش شده...
برای شناخت صوفیه نیاز است که مکاتب مختلف صوفیه را شناخت تا بتوان تحلیلی مناسب درباره این طایفه ارائه کرد. در این نوشتار سعی شده است تا معرفی کوتاهی از مکتب صوفیان بغداد یا عراق ارائه داد و مشخصات کلی این مکتب را بیان نمود. سخن راندن درباره مکتب بغداد بدون نام بردن از سه شخصیت بارز این مکتب کاری ناتمام است تا جایی که مکتب بغداد بیشتر با این سه تن شناخته...
کسانی که درباره تصوف و صوفی گری مطالعه یا بحث می کنند، نقل قول‌هایی در باره معنی واقعی کلمه "صوفی" مطرح می‌کنند. باید دانست که برای کلمه «صوفی» معانی بسیاری در نظر گرفته‌اند که در این جا به بیان سه قول مشهور می‌پردازیم. با توجه به اظهار نظرهای مختلف در باره اشتقاق واژه صوفی و کلام بزرگان تصوف و واژه شناسان، اشتقاق کلمه صوفی از صوف از همه شقوق آن...
منظور از مکتب‌های فکری، مکاتب موجود در قلمرو تفکرات اسلامی است. با گسترش تحقیقات عقلی، از قرن دوم تا قرن ششم هجری، عملاً چهار دسته و گروه فکری اصلی و عمده به وجود آمد که به عنوان متکلمان، فلاسفه مشاء، فلاسفه اشراق و عرفا یا متصوفه شناخته شدند. همه این‌ها به طور کلی به واقعیت و عینیت جهان و انسان باور داشته و قوای ظاهری و باطنی انسان را در مجموع، قادر به درک حقایق...
تصوف و عرفان، مفهوم کلی و عامی است که بر مصادیق گوناگونی اطلاق شده است. بنابراین در تعریف عرفان و و نیز در رد و قبول آن نباید از خصوصیات مصادیق غفلت کرد و مبنای کار این مفهوم کلی و عام قرار داد. تعارف عرفا نیز از عرفان متنوع است، زیرا عرفا در تعریف عرفان و مسائل مربوط به آن همانند توحید، فنا، عشق و محبت، فقر و اخلاص و رضا، در مواردی موقعیت خاص مخاطب را در نظر...
صوفی دعوت‌کننده به مناظره پاسخ جالبی به سؤال کننده در مورد حسن بصری می‌دهد که جای تأمل دارد. وی حسن بصری را سامری امت پیامبر (صلی الله علیه و آله) خوانده و می‌گوید نزد ما اعتباری ندارد. با توجه به اینکه دعوت‌کننده به مناظره نظری کاملاً متفاوت با دیگر بزرگان صوفیه دارد، قطبیت حسن بصری را بالکل منکر شده است. ازآنجاکه احادیث...
ملامتیه گروهی از صوفیه است که اعمال نیک خود را پنهان می‌کردند و از سرزنش ملامت گران ترسی نداشتند و روابط باطنی خود را با خدا ظاهر نمی‌کردند. اما این اعتقاد ملامتیه کم‌کم به انحراف ایشان از مبانی عقاید صوفیه منجر شد. ملامیّه و ملامتیه از ماده «ملامت»، به معنای سرزنش و نکوهش، است. و ملامتیان کسانی بودند که از سرزنش و ملامت ملامتگران ترسی...
گهگاه درباره اعتراض مریدان صوفیه به صوفیه سخنانی شنیده می‌شود، اما گاهی اعتراضات آن‌قدر عمیق است که بزرگان صوفیه لب به اعتراض گشوده و گلایه‌های خود را بیان می‌کنند. هرچند برخی از صوفیه وقتی به این قسمت می‌رسند و قصد جبران مافات نمایید می‌گویند جهله صوفیه دست‌به‌کارهایی زده‌اند که بزرگان از اعمال ایشان اعلام برائت نموده‌اند...
حسن بصری بزرگ فرقه‌ی صوفیان، علاوه بر اینکه در این جنگ حضرت علی(علیه السلام) را همراهی نکرده است بعد از جنگ در صحبتی که بین او و امیرالمؤمنین در تاریخ ثبت‌شده است توهین بی‌شرمانه‌ای به امیرالمؤمنین(علیه السلام) می‌نماید. در کتاب الاحتجاج علی اهل اللجاج چنین آمده است: «چون حضرت أمير (عليه السّلام) از جنگ جمل فراغت يافت چند جهاز شتر به‌صورت...
تحقیق در مورد کلمات هر زبان و گویش بر عهده‌ی اهل‌فن ادبیات آن زبان است و لغت عربی که هر مسلمانی آن را «لسان مبین» می‌خواند نیز مطابق با بقیه‌ی زبان‌ها قوانینی دارد که علمای فنون مختلف من‌جمله صرف و نحو و معانی و بیان و لغت و غیره آنها را از متون کلام عرب فصیح استخراج کرده‌اند. از آنجا که کلمه تصوف منشأ عربی دارد و نام فرقه‌ی صوفیان است، برای به‌دست آوردن...
از میان صوفیانی که در مکتب بغداد از شهرت و آوازه ای خاص برخوردار شدند، می‌توان به شبلی اشاره کرد. وی یکی از بزرگان تصوف مکتب بغداد بود، هر چند وی اصالتاً خراسانی است. شبلی دلف بن جحدر نام داشت و به قولی جعفر بن یونس. در سامراء به دنیا آمده بود (حدود 247 هجری قمری). راه و روش شبلی همانند حلاج بود و اشتغال به علم و هم‌صحبتی جنید که همواره به حفظ...
با اینکه تشیع و تصوف از جهت لغوی و مفهومی دو معنای کاملاً متفاوت هستند؛ در کتاب آشنایی با عرفان و تصوف که مولف آن نورعلی تابنده قطب فرقه صوفيه گنابادی است، خلاف این مطلب ادعا شده است و بر آن برهان‌های غیرمنطقی آورده شده است. در اينجا سعی شده در مورد لغات تشیع و تصوف و هم‌چنین اتحاد معنایی آن دو لغت مورد بررسی قرار گيرد...
واقعه کربلا از وقایعی است که در تاریخ به‌گونه‌ای ثبت‌شده است که نه قابل‌انکار است و نه می‌توان اصل آن را تحریف کرد، جنگی که یاران خداوند که در آن شهید شدند؛ امام حسین نوه رسول الله (صلی الله علیه و آله) و اهل‌بیت و یاران باوفای او بودند و در طرف مقابل دشمنان خدا و قاتلان امام حسین (علیه السلام)، یزید بن معاویه و عبیدالله بن مرجانه و عمر بن سعد و...