پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_ ورود بـه مسلک اهـل حـق بـدون عهد و ميثـاق و سر سپـردن ميسر نيست و سر سپردن يعنى طى تشريفات و آداب خاص، سر تسليم به مسلک اهـل حـق فـرود آوردن و توسـط دليل و پير با صاحب خاندان بيعت نمودن و با رشته شرط و اقـرار بـه پادشـاه حقيقت پيوستن.[1]
دليـل، کسـى اسـت کـه با اجـازه پادشـاه و پيـر، گروندگان به مسلک اهل‌حـق را هدايت و دستگـيرى نموده، سپس به پيـر بسپـارد. و پيـر کسى اسـت که با اجازه پادشـاه، آن شخص را ارشـاد و بـه شـاه حقيقـت يعنـى کسى که بـه آخرين مرحلـه کمال رسيـده و مقـام اولى‌الأمـرى و مظهراللهى را حائز شـده، برسـاند تـا بـا توجهات شـاه به فيـض رحمت الهى کامياب گـردد.[2]
چون عموم اهـل حـق به سر سـپردن و داشتـن پیر و دلیل مکلف هستند، سلطان اسحـاق در عهد خـود بنیامیـن را به سمت پیری و داوود را به عنـوان دلیـل بـرای همـه اهـل حق منصوب کرد، اما چون این دو تأهل اختیار نکرده و اولاد نداشتند، هفت خاندان به نام سادات خاندان حقیقت دایر کرد تا هر خاندان برای جمعی از جماعت اهل حق در هر زمان به جانشینی پیر بنیامین انجام وظیفه کنند (بعد از سلطان، چهار خاندان دیگر هم بر آنها اضافه شد) و وظیفه دلیلی را هم بعد از داوود به دو طبقه (ذریه هفتاد و دو پیر از یاران سلطان اسحاق، و یاران بعضی از خاندان های نامبرده نسل بعد نسل) تفویض کرد.[3]
خاندانهای اهل‌حق:
نام خاندان‌ها (دوده‌ها) عبارت‌است از:
1-    خاندان خاموشی
2-    خاندان شاه ابراهیمی
3-    خاندان عالی قلندر
4-    خاندان یادگاری
5-    خاندان میرسوری
6-    خاندان مصطفایی
7-    خاندان حاجی باویسی (بابو عیسی)
بعد از سلطان اسحاق در قرون یازدهم و دوازدهم و سیزدهم هجری چهار خاندان دیگر نیز به اسامی زیر دائر گردید.[4]
8-    خاندان ذوالنوری
9-    خاندان آتش بیگی
10-    خاندان شاه حیاسی
11-    خاندان بابا حیدری[5]
همچنین خاندان دیگری به نام سید درویشی از نسل سید درویش وجود داشته است که پیش‌تر بخشی از خاندان یادگاری بوده است و اکنون پیروان آن سیادت خاندان خاموشی را پذیرفته‌اند و بخشی از این خاندان شده‌اند.[6]
این خاندان‌ها به جانشینی از پیر بنیامین که پیر ازلی یارسان بوده است انجام وظیفه می‌کنند. جانشینی داود کوسوار، دلیل ازلی را نیز فرزندان هفتاد و دو پیر بر عهده دارند. اما در مواردی به پیر اختیاری برای انتخاب دلیل داده شده است و بنابراین یاران برخی خاندان‌ها با اجازۀ صاحب خاندان نسل بعدی می‌تواند به سمت دلیل مریدان آن خاندان انتخاب شود. اما سلطان سهاک جایگاه خود را به کسی تفویض ننمود[7]
مراتب خاندانها
از این یازده خاندان فقط دو خاندان اخیر (شاه حیاس و آتش بگ) خاندان های شاه مهمان بوده و علاوه بر پیر و دلیل، جانشین پادشاه هم در ظاهر دارند که همان مسند نشین و رهبر از اولاد آتش بگ و شاه حیاس است، ولی برای مریدان سایر خاندان ها فقط جانشین پیر و دلیل در ظاهر دارند و جانشین پادشاه در ظاهر نداشته بلکه جلوه حق در هر خاندان، و مجمع عبادات اهل حق را مقام پادشاه می‌دانند.[8]

پی‌نوشت:
[1]. سر سپردگان، ص 55 – 56، نامـه سرانجام، ص 555 – 559؛ برهان الحق، ص 56
[2]. برهان‌الحق، الهى  نورعلى؛ انتشارات جيحون، تهران، 1373شمسی، ص 54
[3]. همان، ص 65 - 66
[4]. همان، ص ۷۳؛ آزادی علی‌محمد، آشنایی با عقاید و آداب و رسوم دینی اهل حق در استان کرمانشاه، کرمانشاه مؤسسۀ فرهنگی هنری و سینمایی کوثر، چاپ دوم، ۱۳۸۲ شمسی، ص 169 - 181
[5]. برهان الحق، الهى  نورعلى؛ انتشارات جيحون، تهران، 1373شمسی، ص۷۲؛ نامه سرانجام کلام خزانه، صفى زاده (بوره که ئى)، صديق، انتشارات هيرمند، تهران، 1375، ص ۲۴ ـ ۲۸
[6]. آزادی، علی محمد، آشنایی با عقاید و آداب و رسوم دینی اهل حق در استان کرمانشاه، کرمانشاه: مؤسسۀ فرهنگی، هنری و سینمایی کوثر، چاپ دوم: ۱۳۸۲، ص ۱۷۰
[7]. همان، ص 170
[8]. برهان الحق، الهى  نورعلى؛ انتشارات جيحون، تهران، 1373شمسی، ص۷۲ـ۷۵