پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_سید علی محمد باب برای اینکه خود را در زمره انبیاء به شمار آورده، و علوم و معارف خود را از اجانب غیب و خدا محسوب بدارد، اظهار می کند که من امی هستم و تحصیل نکرده ام و آیات من آسمانی و نوشته های من از جانب خدا است.

متاسفانه چون دروغگو حافظه ندارد: از نوشته های او کاملا معلوم است که زبان عربی را یاد گرفته و از ادبیات عربی به نحو اجمال مسبوق بوده و از مطالب عرفانی و کلیات کلمات شیخیه به خوبی آگاه بوده است، و ضمنا در قسمت علوم حروف و تسخیرات و کیمیا کار کرده است.

و آنچه مسلم است، مدتی مشغول ریاضت بوده و به نحو اجمال از ریاضت های خود و از علوم غریبه آثار مختصری هم دیده است، اینست که در نوشته های خود بی اختیار از علوم غریبه یادآوری کرده و از آنها تمجید می کند.

و ضمنا در ضمن نوشته های و تالیفات خود از کتاب های علمی و از احادیث مختلف و از اقوال و عقائد علماء گذشته یادآور می شود که می توانیم میزان اطلاعات و تحصیل علوم او را بدست بیاوریم.

در کتاب دلائل سبعه فارسی می گوید: و از نفس امی بیست و پنج ساله از این شأن آیات خود را ظاهر فرموده... [1] که حضرت صادق علیه السلام در علو آن فرموده آنچه در مصباح الشریعه دیده ای ... الخ. [2]

از این عبارت معلوم می شود که سید باب به کتاب مصباح الشریعه متوجه و مطلق و احاطه داشته است، و البته این معنی بعد از سال ها تحصیل کردن میسور می شود.

یکی از معجزات و حجت های سیدباب تخصص او است در علم حروف و به عقیده او این علم از علوم دیگر مهم تر و شریف تر است.

سید باب در علوم غریبه و ریاضت های مربوط به تسخیرات زحمت زیادی کشیده و بیش از علوم دیگر در آن قسمت ها کار کرده است، اینست که به نظر او این علوم مهم تر و مفید تر و لازم تر از تمام علوم ادبی و ریاضی و حقوقی و معقول و منقول است و بلکه به عقیده او قسمتی از علوم متداوله مانند علم منطق و اعم اصول و امثال آنها به کلی از فائده و نتیجه دور است.

آری به عقیده پیغمبر قرن مشعشع، علم منطق و علم اصول هیچ گونه خیر و فائده ای ندارد، ولی علم حروف که اغلب در موارد برخلاف صلاح و برخلاف جریان های طبیعی استعمال می شود مفید و بلکه یکی از معجزات دین پیغمبر است.

در هشت بهشت گوید: هم در قرب آن ایام با آن حرتموز که در بوشهر آب را در کوزه می جوشانید با کمال لطافت و نزاکت صوری تمام ایام را از بامداد تا شام آن بزرگوار در بلندی بام ایستاده در برابر آفتاب بخواندن زیارت عاشوراء و ادعایه و مناجات و اوراد و اذکار مشغول بودند. [3]

آری روی همین ریاضت ها است که حرف هایی برخلاف منطق و اعمال ناجوری از او دیده شده است.

عجیب اینست که سید باب از علوم متداوله نهی می کند ولی از علوم غریبه (کیمیا، حروف، تسخیرات، طلسمات، قرطاس) ترویج کرده و آنها را از علوم الهی می داند.

در پنج شان گوید: و لله کل علم تجذب به من نفس عن کل ما خلق و یخلق من کل شی مثل ما انتم فی القرطاس تحکیون او فی التسخیر تذکرون او فی الفرق و الوصل تحدثون و للله علم الطلسمات کلهن من قبل و من بعد، قل ان الله لیحبن ذلک العلم و انه علم اعداد الحروف مثل ما انتم فی الباء صورة الاثنین تکتبون قل ان هذا العلم ممتنع منیع من اوتی به اوتی فضلا عظیما و انا لنحبن ان ننشئن فی ذلک العلم من کتاب حتی یستضیئن بذکره المتدققون ... الخ. [4]

و برای خدا است هر علمی که جالب باشد برای نفوس در گذشته و آینده مانند علم قرطاس که حکایت می کنید و یا مثل علم تسخیر که ذکر می کنید و یا از قسمت وصل و فصل خبر می دهید، و برای خدا است تمام علم طلسمات در گذشته و آینده، و بگوی که خداوند دوست می دارد این علم را و آن علم اعداد و حروف است مثل اینکه عدد حرف ب دو می باشد و بگوی که این علم بسیار پر قیمت است و به هر کسی که داده شد فضیلت زیادی داده شده است و ما دوست می داریم که در این کتاب بنویسیم تا اهل تحقیق از آن استفاده کنند.

و میرزا بهاء خواه و ناخواه در کتاب ایقان در مقام طرد حاجی کریمخان کرمانی گوید: و از جمله علوم، علم فلسفه و علم کیمیا و علم سیمیا را مذکور نموده و ادراک این علم فانیه مردوده را شرط ادراک علوم باقیه قدسیه شمرده، سبحان الله با این ادراک چه اعتراضات و تهمت ها که بهیا کل علم نامتناهی الهی وارد آورده ... هویدا است که اینگونه علوم لم یزل مردود حق بوده و هست، و چگونه علومی که مردود است نزد علمای حقیقی ادراک آن شرط ادراک معارج معراج می شود، با اینکه صاحب معراج حرفی از این علوم محدوده محجوبه حمل نفرموده ... الخ. [5]

میرزا بهاء در اینجا غفلت کرده است که سید باب که ایقان بخاطر تثبیت امر و اثبات مقام او نوشته شده است، علوم غریبه را از جمله علوم الهی شمرده است.

این هم یکی از آن مواردیست که دو پیغمبر عصر مشعشع به فاصله ده سال به خلاف همدیگر حرف می زنند.

سید باب می گوید: علوم کیمیا و سیمیا و حروف از جمله علوم الهی است، ولی میرزا بهاء پس از ده سال در کتاب ایقان که برای اثبات امر سیدباب نوشته است می گوید: این ها از جمله علوم مردوده و محجوبه می باشد. [6]

آنطور که معلوم است علومی مانند علم کیمیا و علوم غریبه و ریاضت هایی که باعث می شود انسان به قدرت هایی دست پیدا کند چون رمز آلود است و انسان آن را از عجایت و علوم بعید می داند، و این با طبع و خصوصیات سید علی محمد شیرازی سازگاری داشت، لذا سید باب بدون آنکه به حقیقت آن علوم بنگرد به دنبال آنها رفت و چون قدرت طلب بود، پس از پیگیری نسبت به آن علوم، شروع به بازگو کردن ادعاهای خود کرد که نهایتا فرقه ای براه انداخت.

پی نوشت:

1- دلائل السبعه فارسی، صفحه 25

2- دلائل السبعه فارسی، صفحه 26

3- هشت بهشت، صفحه 276

4- پنج شأن، صفحه 350

5- ایقان، صفحه 113

6- محاکمه و بررسی باب و بهاء جلد 3 صفحه 59 تا 63