پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_ چنانچه بارها گفته شد سلفیت، جریان عظیمی است که در سده‌های اخیر شکل گرفت. این جریان در طول قرن اخیر به انشعابات متعددی تبدیل شد. جریان‌های سلفی اقسام متعددی دارند. آنان را می توان به وهابیت، اخوان المسلمین، سلفیه جهادی، دیوبندیه، سلفی زیدی تقسیم کرد. هر کدام از این گروه‌ها هم به انشعابات کوچکتری تقسیم می‌شوند که در برخی از مسائل با یکدیگر اختلاف سلیقه دارند. اختلاف سلیقه آنان در مسائل اعتقادی به قدری زیاد است که گاهی باعث تکفیر یکدیگر نیز می‌شود.
چیزی که باید مورد توجه قرار گیرد، این که سلف و سلفیه نباید با یکدیگر خلط شوند. زیرا خلط این دو واژه اثرات مخربی در پی دارد. واژه سلف در نزد مسلمانان خصوصا اهل سنت واژه‌ای مقدس است، که بر صحابه و علمای بزرگ دلالت دارد. اما واژه سلفی یا سلفیه واژه‌ای است که در قرن اخیر بر سرزبان ها افتاده است و با جنایاتی که این گروه‌ها انجام داده‌اند به واژه‌ای زشت و نامقدس تبدیل شده است.
در این مقاله به واژه سلف می‌پردازیم که سلف به چه کسانی اطلاق می‌شود. آیا اهل سنت و سلفیه تعریف واحدی از سلف دارند یا در مفهوم سلف نیز اختلاف وجود دارد. با بررسی‌های صورت پذیرفته به این نتیجه رسیدم که در واژه سلف نیز اختلاف است. برخی سلف را محدود به صحابه و برخی دیگر به صحابه و تابعین وتابع تابعین اطلاق کرده‌اند. اما برخی دیگر سلف را در معنای لغوی و به معنای گذشتگان دانسته‌اند. بنابر تعریفی که در کتب لغت آمده است، سلف به معنای پیشینان است.[1] همچنین به پدران و نزدیکانی گفته می‌شود که در سبقت و فضیلت برتری دارند.[2] ابن فارس می‌گوید: سین و لام و فاء دلالت بر تقدم و سبقت دارد به همین جهت به گذشتگان، سلف می‌گویند.[3] بنابراین، با دقت لغوی همه انسان‌های گذشته سلف محسوب می‌شوند. اما سلف در اصطلاح سلفیه و برخی از اهل سنت به صحابه، تابعین و ائمه مسلمین (احمد بن حنبل، مالک، شافعی، سفیان ثوری، اوزاعی و ...) از قرون ثلاثه اطلاق می شود.[4] بن عثیمین در تعیین مصداق سلف این قید را نیز اضافه می‌کند: کسانی که نصوص را به ظاهر حمل می‌کردند و هیچ گونه تعرضی به آن وارد نمی‌کنند.[5]
بنابراین چنانچه ملاحظه فرمودید بین واژه سلف و سلفیه تفاوت وجود دارد. همچنین در این که چه کسانی «سلف» هستند نیز بین علمای اهل سنت و سلفیه اختلاف وجود دارد. برخی همه انسان‌های گذشته را سلف دانسته و برخی سلف را منحصر در قرون ثلاثه می‌کنند. دانستن این مطالب از آن جا مهم است که هر واژه ای کاربرد معنایی خاصی دارد.

نویسنده: مجتبی محیطی

پی‌نوشت:

[1]  . ابن منظور، لسان العرب، ماده سلف، ج9، ص158.
[2]  . همان، ج9، ص159
[3]  . ابن فارس، معجم مقائیس اللغه، ماده سلف، ج3، ص95
[4]  . ونعني بالسلف الصالح ، الصحابةَ والتابعين مِنْ أهل القرون الثلاثة الممتدحة الذين يَتقيَّدونَ بالكتاب والسنةِ نصا ورُوحًا ، دُونَ مَنْ وصف بالبدعة ، كالخوارج ، والقدرية ، والمعتزلة ، وغيرهم منَ الفِرَق . عبدالله بن عبدالمحسن الترکی، مجمل اعتقاد ائمه السلف، چاپ دوم، عربستان، 1417ق، ص 13. بن عثیمین، شرح العقيدة السفارينية ، ناشر: دار الوطن للنشر، الرياض، الطبعة: الأولى، 1426ق، ص19
[5] . بن عثیمین، شرح العقيدة السفارينية ، ناشر: دار الوطن للنشر، الرياض، الطبعة: الأولى، 1426ق، ص19 « من أجرى النصوص على ظاهرها اللائق بالله عز وجل دون أن يتعرض لشيء، وهؤلاء هم السلف».