پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_ قرآنیون به جریانی گفته می‌شود، که قرآن را تنها مصدر تشریع مسلمانان می‌داند. آنان اطاعت از پیامبر (صلی الله علیه و آله) را لازم نمی‌دانند و جایگاهی برای سنت پیامبر (صلی الله علیه و آله) قائل نیستند. زیرا بر ابن باورند، که آن‌چه به پیامبر (صلی الله علیه و آله) وحی شده، فقط قرآن بوده است و دیگر اقوال و افعال پیامبر (صلی الله علیه و آله) وحیانی نیست؛ در نتیجه پیامبر (صلی الله علیه و آله) نیز مانند دیگر مردم دچار خطاء و اشتباه می‌شود.[1]
این جریان فکری بیشتر در بین اهل سنت رواج دارد، هر چند در بین برخی از شیعیان نیز نفوذ کرده است. قرآنیون برای اعتقاد خود دلایلی دارند، از جمله مهم‌ترین دلایل آن‌ها جامعیت قرآن و تبیان بودن برای هر چیزی است. آنان با استدلال به این آیه «ما فَرَّطْنا فِي الْكِتابِ مِنْ شَيْ‏ء.[انعام/28] ما هيچ چيز را در اين كتاب، فرو گذار نكرديم‏.» و آیه «وَ نَزَّلْنا عَلَيْكَ الْكِتابَ تِبْياناً لِكُلِّ شَيْ‏ء.[نحل/89] و ما اين كتاب را بر تو نازل كرديم كه بيانگر همه چيز است.» بر این باورند، که قرآن همه شریعت را بیان کرده است و مردم با عمل به قرآن به کمال دین می‌رسند.[2] بنابراین دیگر نیازی به سنت نیست.
این استدلال با مخالفت علمای فریقین شیعه و سنی روبرو شده است. همه علمای اسلام متفقند، که قرآن فقط اصول کلی و بنیادهای دین و احکام را بیان کرده است و تفصیل و کیفیت آن را برعهده پیامبر (صلی الله علیه و آله) گذارده است. مثلا اصل نماز، روزه، زکات، و ... را بیان فرموده، اما کیفیت و کمّیت انجام آن را به رسول خدا واگذار کرده است.[3]
ابن جوزی می‌گوید: «قرآن تبیان برای هر چیزی است، ولی این تبیان بودن، یا به نص قرآنی است، یا به‌وسیله سنت پیامبر و اجماع مسلمانان.»[4]
شوکانی نیز نوشته است: «معنای «تبیانا لکل شیء» این است که در قرآن بسیاری از احکام بیان گردیده است، اما بیان آن احکام، به پیامبر (صلی الله علیه و آله) واگذار شده و مردم هم مامور به پیروی از آن حضرت شده‌اند. بنابراین تبیان بودن قرآن مربوط به قواعد و اصول کلی است و تفاصیل و رفع اجمال از آن‌ها به‌عهده رسول خدا (صلی الله علیه و آله) می‌باشد.[5]
علامه طباطبایی از مفسرین بزرگ شیعه با ژرف نگری عمیق، احتمال داده است، که مراد از «الکتاب» در این دو آیه قرآن، لوح محفوظ باشد[6] که در این صورت استدلال قرآنیون به این آیه، تخصصاً از محل بحث خارج است.

پی‌نوشت:

[1]. صبحی منصور، احمد، القرآن و کفی، 2006، ص35.
[2]. همان، ص35.
[3]. ابن کثیر، اسماعیل بن عمر، تفسیر القرآن العظیم، مصر، دارالشعب، بی تا، ج4، ص513.
[4]. ابن الجوزی، ابوالفرج عبدالرحمن، زادالمسیر فی علم التفسیر، بیروت، المکتب الاسلامی، 1404ق، ج4، ص78. جهت مشاهده تصویر کتاب کلیک کنید.
[5]. شوکانی، محمد بن علی، فتح القدیر الجامع بین فنی الروایه و الدرایه من علم التفسیر، بیروت، المکتب الاسلامی، 1404، ج7، ص42. جهت مشاهده تصویر کتاب کلیک کنید.
[6]. طباطبائی، محمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، بیروت، موسسه الاعلمی للمطبوعات، 1399ق، ج12، ص325.

نویسنده: مجتبی محیطی