نقد مشروح پلوراليسم دينى در بخش دوم كتاب خواهد آمد، در اين جا به نقدى كوتاه بسنده مى كنيم . درست است كه حقيقت غايى و مبداء هستى يكى بيش نيست ، ولى آنچه در بحث تعدد و تنوع اديان مطرح مى شود مربوط به شناخت و شهودها و تصور و تصديق هايى است كه نسبت به آن حقيقت غايى تحقق مى پذيرد اين جاست كه تعدد و تكثر رخ نموده پاى صدق و كذب و حق و باطل به ميان مى آيد. و اين در جايى است كه موضوع و جهت مورد بحث يك چيز باشد؛ مثلا يكى به يگانگى و بساطت ذات و صفات خداوند معتقد است ، و ديگرى به تعدد اله يا تركب ذات و صفات خدا عقيده دارد؛ يكى توحيد را مى پذيرد و ديگرى تثليث را؛ يكى تجسد خداوند را از مبادى و اركان ايمان مى شمارد، و ديگرى آن را نشانه ى شرك و كفر مى داند؛ يكى به وحدت شخصى ذات خداوند معتقد است ، و ديگرى خداى متشخص را نپذيرفته ، حقيقت غايى را نامتشخص و حال در جهان هستى مى انگارد. چگونه مى توان اين معرفت ها و عقايد متضاد و متناقض را يكسره درست و حق خواند؟
اين كه صاحبان اين عقايد حسن نيت داشته و حقيقتا در پى يك چيزند و آن همان حقيقت غايى و كمال مطلق است ، مشكل حق و باطل و صدق و كذب را در مرحله شناخت و اعتقاد حل نمى كند. آرى ؛ ممكن است كسى بر خطا و بطلان خود در مواردى و به دلايلى معذور باشد، ولى اين عذر بر اندام خطا جامه ى صواب ، و بر قامت باطل لباس حق نمى پوشاند به همين خاطر است كه پيامبران الهى و مناديان توحيد، مشركان و بت پرستان را بر خطا و گمراهى دانسته با آنان به احتجاج و گفت و گو برخاسته و احيانا كارشان به جنگ و جدال انجاميده است . ابراهيم خليل (عليه السلام ) عموى خود آزر را از بت پرستى بر حذر داشته و به صورت موكد يادآور مى شود كه او و قومش در گمراهى آشكارند (انعام /74) و به پرستش گران خورشيد مى گويد: من از آنچه شما بدان شرك 0مى ورزيد بيزارم . (انعام /78)
امام على (عليه السلام ) مى فرمايد: حقّ و باطل و لكلّ اهل(9)؛ حقى وجود دارد و باطلى ، و هر يك پيروانى دارد.
قرآن كريم عقيده تجسد و تثليث را باطل و غلو در دين دانسته خطاب به نصارا مى فرمايد:
ميا اءهل الكتاب لاتغلوا فى دينكم و لاتقولوا على الله الا الحق انّما المسيح عيسى بن مريم رسول اللّه و كلمته القيها الى مريم و روح منه ، فامنوا باللّه و رسله و لا تقولوا ثلاثة انتهوا خيرا لكم انّما اللّه اله واحد سبحانه ان يكون له ولد؛(10)
اى اهل كتاب (نصارا) در دين خود غلو نكنيد، و درباره ى خدا جز سخن حق نگوييد مسيح ، عيسى بن مريم فقط فرستاده ى خدا و كلمه ى الهى است كه آن را به مريم القا نموده و او روحى الهى است . پس به خدا و پيامبران او [كه شما را به توحيد دعوت كرده اند] ايمان آوريد، و نگوييد خدا سه تاست ، اين كار [ترك تثليث و پذيرش توحيد] مايه خير شماست ، خداوند يكتاست ، و از داشتن فرزند منزه است .