برخورد عالمان اهل سنّت با محمّد بن عبد الوهّاب

1. پيش بيني گمراهي او از سوي استادانش:
احمد زيني دحلان، مفتي بزرگ مكّه مكرّمه متوفّاي 1304 مي گويد:
فأخذ عن كثير من علماء المدينة منهم الشيخ محمّد بن سليمان الكردي الشافعي والشيخ محمّد حياة السندي الحنفي وكان الشيخان المذكوران وغيرهما من أشياخه يتفرّسون فيه الإلحاد والضلال، ويقولون: سيُضَلّ هذا، ويُضِلُّ اللّه به مَنْ أبعده وأشقاه، فكان الأمر كذلك، وما أخطأت فراستهم فيه(1)؛ محمّد بن عبد الوهّاب در آغاز از محضر بسياري از عالمان مدينه مانند شيخ محمّد سليمان كردي شافعي و شيخ محمّد حياة سندي حنفي بهره علمي برد. اين دو استاد، در آغاز، آثار بي ديني و گمراهي را در وي احساس مي كردند و مي گفتند كه وي گمراه خواهد شد و به دست او، افراد دور از رحمت خدا و شقاوت پيشه به گمراهي كشيده خواهند شد و پيش بيني آنان نيز درست از آب درآمد.
2. پدر محمّد بن عبد الوهّاب گمراهي او را حدس مي زد:
احمد زيني دحلان مي نويسد:
وكان والده عبد الوّهاب من العلماء الصالحين فكان أيضا يتفرّس في ولده المذكور الإلحاد ويذمّه كثيرا ويحذّر الناس منه(2)؛ و هم چنين پدر وي عبد الوهّاب كه از علماي صالح به شمار مي رفت همانند ديگر علما در فرزندش، آثار الحاد و بي ديني را حدس مي زد و او را سرزنش نموده و مردم را از ارتباط با وي برحذر مي داشت.
3. برخورد تند برادر محمّد بن عبد الوهّاب با وي:
زيني دحلان مفتي مكه مكرّمه مي نويسد:
وكذا أخوه سليمان بن عبد الوهّاب، فكان ينكر ما أحدثه من البدع والضلال والعقائد الزائغة، وتقدّم أنّه ألّف كتابا في الردّ عليه(3)؛ سليمان، برادر محمّد بن عبد الوهّاب نيز بدعت ها، گمراهي ها و عقايد منحرف او را انكار مي كرد و كتابي در ردّ افكار او نوشت.
و در جاي ديگر مي نويسد:
كان محمّد بن عبد الوهّاب الذي ابتدع هذه البدعة يخطب للجمعة في مسجد الدرعيّة ويقول في كلّ خطبة: ومن توسّل بالنبي فقد كفر، وكان أخوه الشيخ سليمان بن عبد الوهّاب من أهل العلم فكان ينكر عليه إنكارا شديدا في كلّ ما يفعله، أو يأمر به، ولم يتّبعه في شئ ممّا ابتدعه.
وقال له أخوه سليمان يوما: كم أركان الإسلام يا محمّد بن عبدالوهّاب؟! فقال: خمسة. فقال: أنت جعلتها ستّة، السادس من لم يتّبعك فليس بمسلم، هذا عندك ركن سادس للإسلام(4)؛ محمّد بن عبد الوهّاب در مسجد دِرعيّه خطبه مي خواند و در هر خطبه اي مي گفت: توسّل به پيامبر كفر است. برادرش شيخ سليمان، سخنان او را سخت انكار مي كرد و در هيچ يك از بدعت هايش از وي پيروي نمي كرد.
روزي سليمان از برادرش محمّد پرسيد: اسلام چند ركن دارد؟ محمّد، جواب داد: پنج ركن.
سليمان گفت: ولي تو مي گويي هر كس وهّابي نباشد و از تو پيروي نكند، كافر است و اين را ركن ششم اسلام قرار داده اي.
4. ترس برادر محمّد بن وهّاب از دستور كشتن وي:
أحمد زيني دحلان مي افزايد:
ولمّا طال النزاع بينه وبين أخيه خاف أخوه أن يأمر بقتله فارتحل إلي المدينة المنورّة وألّف رسالة في الردّ عليه وأرسلها له فلم ينته. وألّف كثير من علماء الحنابلة وغيرهم رسائل في الردّ عليه وأرسلوها له فلم ينته(5)؛ چون اختلاف ميان سليمان با برادرش محمّد به درازا كشيد، سليمان از بيم اين كه برادرش دستور كشتن او را بدهد، به مدينه منوّره كوچ كرد و رساله اي در ردّ او نوشت و برايش فرستاد.
بسياري از علماي حنبلي و غير حنبلي نيز رساله هايي در ردّ سخنان او نوشتند و براي وي فرستادند، امّا هيچ يك فايده اي به حال او نبخشيد.
پاورقي ها: --------------------------------------------------------------------------
(1) الدرر السنيّة في الردّ علي الوهّابيّه، ص 42.
(2) همان.
(3) همان.
(4) الدرر السنيّة في الردّ علي الوهّابيّه، ص 39.
(5) همان، ص 40.