پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_ تبرک به آثار انبیاء الهی و بندگان صالح، از دیرباز در میان موحدان رایج بوده است، چنان‌چه قرآن کریم، ساختن مسجد برفراز غاری که اصحاب کهف در آن آرمیده بودند را تایید کرده و می‌فرماید: «قَالَ الَّذِینَ غَلَبُوا عَلَى أَمْرِهِمْ لَنَتَّخِذَنَّ عَلَیْهِم مَّسْجِدًا [کهف/۲۱] آنان‌که بر کارشان- نسبت به اصحاب کهف- پیروز شدند، گفتند: به یقین بر روی جایگاه آنان، مسجدی بنا می‌کنیم.» تأیید این رفتار توسط خداوند، بیانگر مشروعیت تبرک به مکان آن‌هاست.
مسلمانان نیز در طول قرون متمادی، به آثار پیامبر اکرم (صل الله علیه و آله و سلم) تبرک می‌جستند،[۱] و آن را شرک یا راهی که به شرک بیانجامد نمی‌دانستند تا جایی که ابوبکر و عمر نیز به خاطر شرافت مکان قبر پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) وصیت کردند؛ در جوار پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) دفن شوند[۲] و صحابه نیز لب به اعتراض باز نکرده و نگفتند که این کار، راهی به سوی شرک است.
اما با ولادت ابن تیمیه و نشر افکار سخیفش، شرّ در زمین پدید آمد. او با این‌گونه امور مخالفت کرده و حتی بر ممنوعیت تبرک به آثار اولیاء الهی ادعای اجماع کرد[۳] و به مقابله با سلف امت برخاست![۴] پس از او نیز شاگردان مکتبش، افکار او را منتشر کردند تا این‌که در عصر ما، وهابیون اندیشه‌های او را مستمسک قرار داده و با داعیه دعوت مسلمانان به توحید! هرگونه تبرک به آثار انبیاء و صالحان را منافی با کتاب و سنت پنداشته، و این امر را شرک به خداوند قلمداد می‌کنند. در حالی‌که تبرک جستن به آثار انبیاء (علیه السلام) و اولیای الهی، به معنای مستقل دانستن آنان در تاثیر نیست و هیچ منافاتی با توحید ندارد و بلکه دلایلی از قرآن و سنت و عقل آن را تایید می‌کند و سیره سلف امت گواه روشنی بر مشروعیت آن است.
هیثمی، از ابن عمر نقل می‌کند که پیامبراکرم به آب ظرفی که صحابه از آن وضو می گرفتند تبرک می جست. او می‌نویسد: «ظرف آب بزرگی جلوی مسجد بود و اصحاب از آن وضو می‌گرفتند، گاهی رسول خدا از آب آن طلب می‌کرد، و بخاطر رسیدن به برکت دست‌های مسلمانان، آن را می‌نوشید.»[5]
چنانچه ابن کثیر جریان تشییع جنازه خود ابن تیمیه را نقل کرده و می‌گوید: «مردم از هر منطقه دور دست برای شرکت در تشییع جنازه او حاضر شدند و ازدحام زیادی شد و مردم عمامه‌های خود را برای تبرک بر روی جنازه او انداختند! و از اضافه آب غسلش، برای تیمن و تبرک نوشیدند! و گروه دیگری باقی‌مانده سدر غسل او را بین خود تقسیم کردند. مردم کنار قبر او رفت و آمد داشتند و روزهای زیادی را به شب رساندند و شب‌های زیادی را صبح کردند.»[6]

پی‌نوشت:
[۱]. متقی هندی، علاء‌الدین، کنز العمال، بیروت، مؤسسة الرساله، ۱۴۰۹ ه، ج ۱۲، ص ۶۸۹ و محمد بن سعد، الطبقات الکبرى، تهران، فرهنگ و اندیشه، ۱۳۷۴ش، ج ۳، ص ۳۶۳.
[۲]. ر. ک: نجم الدین طبسی، شناخت وهابیت، قم، دلیل ما، ۱۳۹۱ش، صص۴۷۹-۵۷۱.
[۳]. ابن تیمیه می‌گوید: «اتفق العلماء علی انّ من زار قبر النبی (صل الله علیه و آله و سلم) او قبر غیره من الانبیاء و الصالحین، انه لا یتمسح به و لا یقبّله، بل لیس فی الدنیا من الجمادات ما یشرع تقبیل‌ها الا الحجر السود.»؛ ابن تیمیه، مجموع فتاوی، بیروت، دارالکتب العلمیه، ۱۴۲۱ه، ج۲۷، ص۴۸.
[۴]. جعفر سبحانی، بحوث فی الملل و النحل، قم، جامعه مدرسین، ۱۴۰۸ه، ج۴ ص۲۸.
[5]. «کان رسول الله یبعث الی المطاهر، فیوتی بالماء فیشربه، یرجو برکة ایدی المسلمین.»؛ هیثمی، مجمع الزوائد، القاهرة، مكتبة القدسي، 1414ه، ج1، ص 214.
[6]. ابن کثیر، البدایه .و النهایه، بیروت، دارالکتب العلمیه، ۲۰۰۹م، ج۱۴، ص 133-138.