پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_ با تتبع در تاریخ سخنان عجیبی درباره بخشش و سخاوت معاویه به چشم می‌خورد با توجه به اینکه معاویه چهل سال در شام به عنوان حاکم مسلمین بود. لذا اولاً باید گفت: پیرزنان بنی‌عباس از بزرگان رجال بنی‌امیه سخاوتمندتر بودند. ابن ابی‌الحدید معتزلی شافعی می‌گوید: «اگر چنانچه خواسته باشیم مقایسه‌ای بین پادشاهان بنی‌عباس و بنی‌امیه در سخاوت داشته باشیم، قطعاً بنی‌امیه و هواداران آنان رسوا می‌شوند، چون زنان بنی‌العباس از مردان بنی‌امیه سخی‌تر بودند، بخل پادشاهان بنی‌امیه به حدی بود که حتی بر طعام و غذای خود بخل می‌ورزیدند، به ویژه معاویه که همواره از نشستن آدم‌های پرخور بر سر سفره خود کراهت داشت و ناراحت می‌شد».[1]
ثانياً معاویه به قدری بخیل بود که گاهی از اعطای حقوق کارمندان خود سر باز زده و چندین ماه آن را تأخیر می‌انداخت، چنانچه ابن‌عساکر دمشقی شافعی به آن اشاره دارد.[2] ثالثاً بخشش‌های او معمولاً مخصوص فامیل و هوادارانش یا کسانی بود که در جنگ بر ضد حضرت علی (علیه السلام) شرکت کرده و زمینه را برای سلطه امویان فراهم کرده بودند:
- کمک به زید بن منیه: او رابطه سببی با عتبة بن ابی‌سفیان (برادر معاویه) داشت، چون خواهرش همسر عتبه بود، روزی این شخص بر معاویه وارد شد و از سنگینی بار قرض و بدهی به معاویه شکایت برد، معاویه به کعب الأحبار گفت: سی هزار درهم به او بدهید، سپس گفت: «سی هزار درهم دیگر بر آن اضافه کنید به پاس ایستادگی او در روز جنگ جمل». ابن‌عبدربه اندلسی می‌گوید: «او فرمانده اهل بصره بود و جنگ جمل را هدایت و فرماندهی می‌کرد».[3]
- کمک به ابوسفیان: هنگام زیارت ابوسفیان از شام و دیدار با معاویه، جناب ایشان کمک سخاوتمندانه‌ای به پدرش ابوسفیان کرده بود، چون خبر به خلیفه دوم رسید، همه را باز پس گرفت.[4]
- معاویه از بیت‌المال مبالغ کلانی را به طور ویژه برای عبدالله ابن عمر می‌فرستاد، لذا در اثر این حاتم بخشی‌ها، سخاوتمندترین مردم بوده است، چون عکس این شیوه را از حضرت علی (علیه السلام) دیده بود، یعنی حضرت علی (علیه السلام) حقوق ابن‌عمر را قطع کرد زیرا در جنگ علیه قاسطین و ناکثین و مارقین شرکت نکرده بود،[5] در حالی‌که معاویه برای ابن‌عمر حواله‌های صد هزار (درهم، دینار) می‌فرستاد.[6]

پی‌نوشت:

[1]. شرح نهج‏ البلاغة، ابن أبي الحديد، دار إحياء الكتب العربية، عيسى البابي الحلبي و شركاه، 1378 ه.ق. ج15، ص252.
[2]. تاریخ مدینه دمشق، ابن عساكر، ابوالقاسم علی بن حسن بن هبةالله، دارالفكر، بيروت، 1415: ج59، ص169، «إنّ معاویة خطب الناس و قد حبس العطاء شهرین أو ثلاثة».
[3]. العقد الفرید، ابن عبدالبر، أندلسي، دارالكتاب العربي، بيروت، لبنان: ج1، ص258 و ج2، ص68.
[4]. همان: ج1، ص49.
[5]. وقعة صفین، منقري، نصر بن مزاحم، مکتبة آیة الله مرعشی نجفی، قم، 1418: ص551.
[6]. سیر أعلام النبلاء، ذهبي، شمس الدین محمد بن احمد بن عثمان، مؤسسة الرسالة، بيروت‏‏، چاپ نهم، 1401 ه.ق، ج3، ص225 و طبقات الکبری، ابن سعد، دارصادر، بيروت، ج4، ص182.