پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_ حیات معنوی نتیجه پاسخ مثبت به دعوت خدا و رسول خدا(صلی الله علیه و آله ) است «يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اسْتَجِيبُوا لِلَّهِ وَلِلرَّسُولِ إِذَا دَعَاكُمْ لِمَا يُحْيِيكُمْ(انفال/24) اى كسانى كه ايمان آورده‌ايد، چون خدا و پيامبر، شما را به چيزى فرا خواندند كه به شما حيات مى‌بخشد، آنان را اجابت كنيد» و این گونه حیات، چیزی جز حیات طیبه و پاک در تمام ابعاد نخواهد بود که راه رسیدن به این حیات، ایمان و عمل صالح است «مَنْ عَمِلَ صَالِحًا مِنْ ذَكَرٍ أَوْ أُنْثَىٰ وَهُوَ مُؤْمِنٌ فَلَنُحْيِيَنَّهُ حَيَاةً طَيِّبَةً(نحل/ 97) هر كس -از مرد يا زن- كار شايسته كند و مؤمن باشد، قطعاً او را با زندگى پاكيزه‌اى، حيات [حقيقى‌] بخشيم»

نورعلی تابنده قطب سابق دارویش گنابادی در سخنرانی صبح جمعه ۹ خرداد ۱۳۹۳ شمسی – در بین مریدان خویش می گوید: «دربارۀ حیات هم قرآن می‌فرماید: اسْتَجیبُوا للهِ وَ لِلرَّسُولِ إِذا دَعٰاكُمْ لِمٰا یحْییكُمْ، وقتی که خداوند و پیغمبرش شما را صدا می‌زنند: بیایید که زنده‌تان کنیم. منظور هدایت به سمت خدا و سلوکِ به سمت خدا را، خدا در این تعبیر به معنی «حیات» گفته ‌است که البتّه این معنی با آن عبارتی که منسوب است به امام‌حسین، (اگر هم منسوب به ایشان نیست ولی عبارت صحیحی است). می‌گوید: اِنَّ الحَیاةَ عَقیدَةٌ وَ جِهاد، حیات چیست؟ همین عقیده»

نورعلی تابنده  از کلامی که منسوب به امام حسین(علیه السلام) است استفاده نموده که البته باید خاطر نشان کرد که ایشان می گوید که ممکن است این کلام از امام(علیه السلام) نباشد اما معنای صحیحی دارد. پس باید تاملی در اعتبار انتساب این کلام به امام حسین(علیه السلام) و در مرحله بعد به معنای آن توجه نمود آیا دارای معنای درستی بوده است یا خیر؟

این سخن به عنوان سخنى از سخنان امام حسین(علیه السلام) نقل شده است و به جز اهل تحقیق، همگان آن را از زبان آن حضرت نقل مى‏ كنند.

1). بررسی اعتبار انتساب به امام حسین(علیه السلام)

استاد مطهری در کتاب انسان کامل خویش در مورد انتساب این عبارت به امام حسین(علیه السلام) می نویسد: «یک جمله منسوب شده است به امام حسین (علیه‌السلام)، این جمله نه معنایش درست است و نه در هیچ کتابی وجود دارد که این از امام حسین(ع) باشد و این چهل یا پنجاه سال هم بیشتر نیست که در دهانها افتاده است. می‌گویند امام حسین(ع) فرموده است:‏‏ ان الحیاة عقیدة و جهاد؛‏‏ حیات یعنی یک عقیده داشتن و در راه آن عقیده هم جهاد کردن»(1)

مرحوم علامه محمد تقی  جعفری در شرح نهج ‏البلاغه خود این جمله را آورده و نوشته است:«... مقدس ‏ترین خون هایى كه در این خاندان به زمین ریخته است، خون هاى دفاع ‏كنندگان از ایمان به حقایق «حیات معقول» بوده است كه مى‏ گفت:

قِفْ دونَ رأیك فی الحیاةِ مُجاهداً        إِنَّ الحیاةَ عَقیدة و جِهاد
از این سخن استاد، تنها همین قدر فهمیده مى ‏شد كه این سخن، مصرعى از یك بیت شعر است و حدیث و روایت نیست.»(2) از کلام علامه جعفری مشخص می شود که این عبارت، مصرعی از یک بیت می باشد واین عبارت را به شخصی انتساب ندادند.

باید گفت که سراینده این بیت، شاعری مصری به نام احمد شوقی بوده است و این بیت بر بالای دو روزنامه « الجهاد و الحیاة» چاپ می‏ شده است و برای این ادعا، شواهدی وجود دارد که بیان خواهد شد:

نصوح بابیل‏ یکی از کسانی که عبارت «ان الحیوة عقیدة و جهاد» را از احمد شوقی می‌دانند«... گویی زبان من به تکرار این سرودۀ شوقی می‌پردازد که: ‏
قف دون رأیک فی الحیوة مجاهداً      ان الحیوة عقیدة و جهاد»(3)

مجلۀ (الجهاد) به سردبیری روزنامه‌نگار بزرگ توفیق دیاب بیت «‏‏قف دون رأیک فی الحیوة مجاهداً        ان الحیوة عقیدة و جهاد‏» را از احمد شوقی در تاریخ 17 سپتامبر سال 1931م. به چاپ رساند که شعار مجله الجهاد شد. ‏‏پس باید گفت  که شاعر بزرگ مصر احمد شوقی، بیت بالا را برای توفیق دیاب سروده و به او تقدیم کرده است. توفیق دیاب که سردبیری مجلۀ الجهاد را عهده‌دار بود، این بیت را در 17 سپتامبر 1931م. شعار مجله خویش ساخت.

نتیجه اینکه، می‌توان با اطمینان بیان کرد که این کلام، روایتی از سیدالشهدا (علیه السلام) نیست و باید گوینده و سراینده بیت «‏‏ان...‏‏ » را احمد شوقی دانست.

2). بررسی معنایی عبارت ان الحیاة، عقیدة و جهاد

استادمطهری در نقد معنایی این عبارت می نویسند: «می‌گویند امام حسین(ع) فرموده است: «‏‏ان الحیوة عقیدة و جهاد‏‏» حیات یعنی یک عقیده داشتن و در راه آن عقیده هم جهاد کردن، این با فکر غربی ها و فرنگی ها جور در می‌آید که انسان بایستی یک عقیده‌ای داشته باشد و در راه عقیده‌اش هم بایستی بجنگد. قرآن سخن حق را به میان می‌آورد، جهاد در قرآن و حیات از نظر قرآ‌ن این است که حق‌پرستی و جهاد در راه حق، نه عقیده و جهاد در راه عقیده»(4)

همانطورکه استاد مطهری به درستی بیان کرده اند در منطق اسلام آنچیزی که مهم است تشخیص حق و پایداری در مسیر آن است، نه پایداری در مسیر عقیده هرچند نادرست باشد.

در نتیجه باید گفت که این عبارت طبق نظر محققین عاشورا پژوه، از امام حسین(علیه السلام) صادر نشده است و این عبارت، مصرعی از بیت احمد شوقی می باشد و نورعلی تابنده که هنوز منطق حاکم برتعالیم اسلام را نمی دانست چگونه مدعی قطبیت بود!!!

پی نوشت:

(1). مطهری، مرتضی، انسان کامل، چاپ سی، مرداد 1383، ص 112.

(2). جعفری، محمدتقی، ترجمه و تفسیر نهج‏البلاغه، چاپ اول، 1360 ش، ج 8 ، ص 118.

(3). بابیل، نصوح، کتاب صحافة و سیاسة، سوریة فی القرن العشرین، لندن، ریاض الرّیس للکتب و النشر، 1987م، ص 26.

(4). مطهری، مرتضی، انسان کامل، چاپ سی، مرداد 1383، ص 209.