متن مقاله
یکی از مسائلی که شیعه و اغلب سنت بر آن اقرار دارند بحث اعلمیت امیرالمومنین (علیه‌السلام) بر بقیه صحابه است، و این را به خوبی می‌توان از روایات، آثار و اقوال فریقین به‌دست آورد، از جمله این‌که با تتبع در آثار بزرگان اهل سنت به خوبی می‌توان اقوالی را از ایشان یافت که تصریح بر اعلمیت امیرالمومنین (علیه‌السلام) دارند، شمار این تصریحات بسیار زیاد است، اما برای نمونه به برخی از این موارد اشاره می‌گردد:

ابو نعیم اصفهانی:
وی در وصف امیرالمومنین (علیه‌السلام) آورده است:
«بَابُ مَدِينَةِ الْعِلْمِ وَالْعُلُومِ، وَرَأْسُ الْمُخَاطَبَاتِ،...وَأَعْظَمُهُمْ حِلْمًا، وَأَوْفَرُهُمْ عِلْمًا.[1] دروازه شهر علم و علوم است، و در راس مرجعات قرار دارد، ... و در حلم بزرگ‌ترین شخصیت است، و در علم برجسته‌ترین شخصیت است.»

ابن جوزی:
وی نیز در باب اعلمیت امیرالمومنین تصریح دارد:
«وَكَانَ الْخَلْقُ يَحْتَاجُونَ إِلَى عِلْمِ عَلِيٍّ حَتَّى قَالَ عُمَرُ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ آهٍ مِنْ مُعْضِلَةٍ لَيْسَ لَهَا أَبُو حَسَنٍ.[2] خلق احتیاج به علم علی (علیه‌السلام) دارد، حتی عمر در مورد ایشان گفت: آه از مشکلی که ابوالحسن (علیه‌السلام) برای رفع آن نباشد.»

ابن الوزیر:
وی نیز در باب علم امیرالمومنین (علیه‌السلام) آورده است:
«أنه قد ثبت أن أمير المؤمنين عليا أعلم هذه الأمة بعد رسول الله - صلى الله عليه وسلم[3] به تحقیق ثابت شده است که امیرالمومنین علی (علیه‌السلام)، اعلم این امت بعد از رسول الله (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله) است.»
نكته مهمی كه در کلام ابن الوزیر مشاهده می‌شود این است که وی، حضرت علی (علیه‌السلام) را با عنوان «امیرالمومنین» یاد کرده است.

مناوی:
از جمله بزرگان اهل سنت که در باب اعلمیت حضرت (علیه‌السلام) سخن گفته است، صاحب فیض القدیر است، و در باب افضلیت امیرالمومنین (علیه‌السلام) در شرح حدیث معروف «انا مدینة العلم و علی بابها» آورده است:
«(أنا مدينة العلم وعلی بابها فمن أراد العلم فليأت الباب) فإن المصطفى صلى الله عليه وسلم المدينة الجامعة لمعاني الديانات كلها أو لا بد للمدينة من باب فأخبر أن بابها هو علي كرم الله وجهه فمن أخذ طريقه دخل المدينة ومن أخطأه أخطأ طريق الهدى وقد شهد له بالأعلمية الموافق والمخالف والمعادي والمحالف.[4] (من شهر علم هستم و علی دروازه آن، هر کس اراده دارد که علم بیاموزد، باید از دروازه آن وارد شود) همانا رسول الله (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله) شهری است که جامع تمام معانی دین است و ناچار باید برای شهر، دروازه‌ای باشد، پس رسول الله (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله) خبر داده‌اند که دروازه این شهر، علی (علیه‌السلام) است؛ پس اگر کسی در راه و طریق علی (علیه‌السلام) باشد، وارد شهر می‌شود و اگر کسی در راه علی (علیه‌السلام) نباشد و به خطا برود، در راه هدایت به خطا رفته است، بر اعلمیت علی (علیه‌السلام) موافق و مخالف، دوست و دشمن شهادت داده‌اند.»

آن‌چه در باب اعلمیت امیرالمومنین (علیه‌السلام) از کلام بزرگان اهل سنت بیان گردید، تنها قطره‌ای از اقرار ایشان بر فضائل حضرت (علیه‌السلام) است، چرا که با تتبع در آثار ایشان، می‌توان موارد بسیار زیادی را در این باب، به‌دست آورد که این نوشتار گنجایش همه آن را ندارد.

پی‌نوشت:

[1]. ابونعیم اصفهانى، أحمد، حلية الأولياء وطبقات الأصفياء، ج1، ص61، السعادة بجوار محافظة مصر، 1394ق. جهت مشاهده تصویر کتاب کلیک کنید.
[2]. ابن جوزی، عبدالرحمن، التبصرة، ج1، ص449، دار الكتب العلمية، بيروت، چاپ اول، 1406ق. جهت مشاهده تصویر کتاب کلیک کنید.
[3]. ابن الوزير صنعانی، العواصم والقواصم في الذب عن سنة أبي القاسم، ج1، ص444، تحقيق: شعيب الأرنؤوط، مؤسسة الرسالة للطباعة والنشر والتوزيع، بيروت، چاپ سوّم، 1415ق. جهت مشاهده تصویر کتاب کلیک کنید.
[4]. مناوی، محمد، فيض القدير شرح الجامع الصغير، ج3، ص46، المكتبة التجارية الكبرى، مصر، چاپ اول، 1356ق. جهت مشاهده تصویر کتاب کلیک کنید.

نویسنده: علی اکبر لطفی