پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_ چند مدتی است که بحث کودک‌همسری (ازدواج با دختران کم‌سن) بحث محافل حقوقی کشور شده است. هرچند به راه افتادن این بحث، از سوی جریان لیبرالِ غرب‌زده به این هدف بوده که خیانت‌های خود را مخفی کرده و با این جنگ روانی، حواس مردم را پرت کنند. در ادامه، این بحث، دستاویز اسلام ستیزان قرار گرفت. حتی برخی از مدعیان دین زرتشتی و داعیه داران فرهنگ ایران باستانی هم وارد شده و پیرامون این موضوع مانور دادند. پس بر آن شدیم که دست به قلم بُرده و چند سخن در این باره بنویسیم.

کودک‌همسری در فرهنگ ایرانی-زرتشتی

جیمز دارمستتر (James Darmesteter) ایران‌شناس بزرگ فرانسوی می‌نویسد: «زنان در آیین زرتشتی همانند گاو و زمین کشاورزی، یک شیء قابل معامله است... او توسط پدر یا پدربزرگش فروخته می‌شود. معمولاً زمانی که هنوز در گهواره است (Woman is an object of contract, like cattle or fields... She is sold by her father or her guardian, often from the cradle) که این سخن نشان می‌دهد در فرهنگ ایرانی-زرتشتی، پدران این اجازه را داشتند که حتی دخترکانِ در گهواره را هم به دیگری بفروشند.[1] همچنین طبق روایات آذرفرنبغ فرخزادان (موبد زرتشتی) در دین زرتشتی، شوهر دادن دختر سه ساله عملی مجاز شمرده می‌شد.[2] در فتوای چهاردهم از روایات آذرفرنبغ فرخزادان نیز می‌خوانیم که پدر می‌تواند دختر 9 ساله‌اش را به ازدواج مردی دیگر درآورد و این دختر اگر پس از مدتی، خواهان جدایی از شوهرش باشد، مرگ‌ارزان (سزاوار اعدام) می‌شود[3] ایضاً دکتر تورج دریایی در کتاب «شاهنشاهی ساسانی» می‌نویسد سرپرست دختر (پدر یا پدربزرگش) می‌توانست او را پیش از رسیدن به سن بلوغ به ازدواج مردی دیگر درآورد، و این دختر «اگر تازه به سن بلوغ رسیده و شوهر خود را ترک می‌کرد، سزاوار مرگ بود».[4]

ازدواج در سن پایین در فرهنگ ایرانی-اسلامی

اسلام برای ازدواج هیچ محدودیت سِنّی تعیین نکرده است. حتی سرپرست (پدر یا مادر یا پدربزرگ) می‌تواند کودکِ در گهواره را به عقد دیگری دربیاورد. اما این همه قضیه نیست. روی دیگر سکه آن است که فقه اسلام، بر مبنای یک سری قواعد و مبانی بنا شده است. از جمله قواعد فقهیه، قاعده «لاضَرَر» است. طبق این قاعده (لاضَرَرَ وَ لاضِرارَ فى الاسلام) هر عمل واجب، مستحب یا مُباح که موجب ضرر دیدن و ضرر رساندن به دیگران باشد، از مشروعیت ساقط می‌شود. یعنی اگر بخواهیم دو روی سکه را ببینیم و بعد قضاوت کنیم، باید بگوییم در شریعت اسلام، محدودیت سنّی برای ازدواج وجود ندارد. الّا اینکه ازدواج در سن پایین موجب ضرر جسمی و روحی برای فرزند شود که در این صورت، شریعت اسلام از آن نهی کرده است. از سویی کسی حق ندارد برای این امر، سن و سال تعیین کند. به این دلیل که مثلاً ممکن است دختری 12 ساله، از لحاظ جسمی و روحی آن قدر قوی باشد که بتواند به عنوان یک مادر نقش ایفاء کند و از سویی ممکن است دختری در 30 سالگی هنوز این آمادگی جسمی و روحی را نداشته باشد. چه اینکه اساساً توانایی‌های انسان‌ها متفاوت و دگرگون است. در فرهنگ ایرانی-اسلامی، تا همین 40 یا 50 سال پیش غالب دختران در میانگین سن 15 سال ازدواج می‌کردند. حتی در 8-9 سالگی. زندگی هم می‌کردند و چه بسا زندگیشان از زندگی بسیاری از مدعیان امروزی، شیرین‌تر و پر از محبت و معنویت هم بود. 

پی‌نوشت:

[1]. بنگرید به: The Zend Avesta,Part I, The Vendidad, Translated by James Darmesteter, from Sacred Books of the East (Vol. IV), Translate in English by Various Oriental Scholars, by F. Max Mϋller, Oxford, Clarendon Press, 1880, pp 45
[2]. روایت آذرفرنبغ فرخزادان، ترجمه حسن رضایی باغ‌بیدی، تهران: انتشارات دایره‌المعارف بزرگ اسلامی، ۱۳۸۴. ص 8-9؛ و همچنین: The Pahlavi Rivayat of Adur-Farnbag, Translate  by Behramgore Tahmuras Anklesaria, Question 12
[3]. بنگرید به: The Pahlavi Rivayat of Adur-Farnbag, Translate by Behramgore Tahmuras Anklesaria, Question 14
[4]. تورج دریایی، شاهانشاهی ساسانی، ترجمه مرتضی ثاقب فر، تهران: انتشارات ققنوس، 1386، ص 172.