اسلام در لغت از ماده «سلم» به معناي سلامت است؛ زيرا به سلامت منتهي مي‌شود. يا از تسليم است؛ چون نسبت به دستورهاي الهي تسليم است.(118) اسلام به معناي مصطلح آن در قرآن و روايات، همان معناي لغوي است. و غالب استعمال اسلام در مقابل شرك است. خداوند متعال مي‌فرمايد: «قلْ اني امرْت انْ اكون اول منْ اسْلم ولا تكونن من الْمشْركين»؛(119) «بگو اي رسول! من مامورم اول كسي باشم كه تسليم حكم خداست و خداوند به من دستور داده كه از مشركان نباش.» و نيز مي‌فرمايد: «ما كان ابْراهيم يهوديا ولا نصْرانيا ولكنْ كان حنيفا مسْلما وما كان منْ الْمشْركين»؛(120) «ابراهيم به آيين يهود و نصارا نبود و لكن به دين حنيف توحيد و اسلام بود و هرگز از آنان كه به خدا شرك آرند نبود.»
و غالب استعمال ايمان در مقابل كفر است. خداوند متعال مي‌فرمايد: «ومنْ يتبدل الْكفْر بالْايمان فقدْ ضل سواء السبيل»؛(121) «و هر كس ايمان را به كفر مبدل سازد بي‌شك راه راست را گم كرده است.» و نيز مي‌فرمايد: «همْ للْكفْر يوْميذ اقْرب منْهمْ للايمان»؛(122) «آنان در آن روز به كفر نزديك‌ترند تا به ايمان.»
اين به حسب معناي لغوي اسلام است، ولي در قرآن كريم اسلام بر وجوه مختلفي استعمال شده است: