ما معتقدیم سجده براى غیر ذات پاک خداوند واحد یکتا جایز نیست، زیرا سجده نهایت خضوع و مصداق بارز پرستش است و عبودیّت مخصوص خداست.
تعبیر (وَللهِِ یَسْجُدُ مَنْ فِى السَّماوَاتِ وَالاَْرْضِ)(1) با توجه به مقدّم شدن «للّه» در جمله مزبور، آیه دلالت بر حصر دارد یعنى همه و همه در آسمان و زمین فقط براى خدا سجده مى کنند!
همچنین جمله (لَهُ یَسْجُدُونَ) در آیه 206 اعراف نشان دیگرى از انحصار سجده براى خداست.
اصولا سجده آخرین درجه خضوع است و آن مخصوص خدا است و اگر براى شخص یا چیز دیگرى سجده کنیم او را همسان و هم شأن خدا قرار داده ایم و این کار درست نیست.
ما یکى از معانى توحید را «توحید در عبادت» مى دانیم، یعنى پرستش مخصوص خداست و بدون آن توحید کامل نمى شود و به تعبیر دیگر: پرستش غیر خدا از شعبه هاى شرک است و سجده نوعى پرستش است، بنابراین سجده براى غیر خدا جایز نیست.
امّا سجده فرشتگان براى آدم که در چندین آیه از قرآن آمده، ـ همان گونه که مفسّران گفته اند ـ یا سجده به معناى احترام و تعظیم و تکریم آدم بوده، نه سجده به معناى پرستش، بلکه مقصود فرشتگان این بوده که ما در لباس شعر مى گوییم:
زیبنده ستایش آن آفریدگارى است *** کارد چنین دل آویز نقشى ز ماء و طینى
یا این که سجده چون به فرمان خدا بوده در واقع عبودیّت پروردگار بوده است و یا این که سجده شکر براى خدا بوده است.
و سجده یعقوب و همسر و فرزندانش براى یوسف که در قرآن آمده است: «(وَخَرُّوا لَهُ سُجَّداً); همگى در برابر او به سجده افتادند».(2) نیز همان سجده شکر براى پروردگار متعال یا به معناى نوعى احترام و تکریم و تعظیم بوده است.
جالب توجّه این که در کتاب «وسائل الشیعه» که از منابع معروف حدیث ماست، در ابواب سجده نماز، بابى تحت عنوان «عدم جواز السجود لغیر الله» ذکر شده و درآن هفت حدیث از پیغمبر اکرم(صلى الله علیه وآله) و امامان معصوم نقل شده است که سجده براى غیر خدا جایز نیست.(3)این سخن را خوب به خاطر داشته باشید تا در بحث هاى آینده از آن نتیجه گیرى کنیم.
* * *
1. سوره رعد، آیه 15.
2. سوره یوسف، آیه 100 .
3. وسائل الشیعه، جلد 4، صفحه 984.