كسروي كتابي دارد به نام «در پيرامون روان» كه در آن، به بقاء روح پس از مرگ نظر مثبت داده است، گفته است آدمي داراي «جان» و «روان» است كه جان با مرگ تن نابود مي شود، و روان پس از مرگ تن، باقي خواهد ماند و در اين باره چنين نوشته است:
«روان آدمي جز جان و تن آدمي است، روان همان است كه آدمي را به كارهاي نيك و كمك به ديگران و دوري از ستم و بدكاري وامي دارد، ولي جان خواهان كارهاي آخشيج[ضد] آن است، و همانست كه آنرا «هوس» نامند، و دوگونگي آنها در خواهاكها[خواهش ها] و كناكها[كردارها] نشانه ي آن است كه زندگاني به دو گونه است: زندگاني جانورانه، كه سرچشمه ي آن، خودخواهي است و با آرزو ستم و خشم، و كينه آميخته است. و ديگري زندگاني آدميانه كه سرچشمه ي آن نيكخواهي به ديگران است و با همدستي و اندوه خواري كه با دوستي توام مي باشد، است.
در اين جهان، چون جان و روان با هم است نمونه ي هر دو زندگي هست و در آن جهان همانا تنها روان و تنها زندگاني رواني خواهد بود. روان آدمي با مرگ تن آدمي نابود نگرديده و در جهان ديگر خواهد زيست، و پيداست كه چون كسي مرد و بي جان گرديد، تنش پوسيده و خاك خواهد، و ديگر با آن كاري نيست و هيچگاه زنده نخواهد شد، و خدا را به رسيدگي كردار بندگان و داوري نيازي نيست...» [1] .
پاورقي ها: -------------------------------------------------------------
[1] كسروي: ورجاوند بنياد، چاپ تهران 1348، ص 16.